کتاب دفاع مشروع و عدم توسل به زور در حقوق اسلام و حقوق بین الملل

در نظام حقوقی اسلام، واکنش کشور مورد تهاجم دشمن به منظور دفاع از خود، تحت عنوان جهاد تدافعی مورد بحث قرار می گیرد. قرآن کریم با تحریم تجاوز (اعتدا) « ولاتعتدوا اِنّ اللّه لایحبّ المعتدین » معیار آن را تجاوز از حدود تعیین شده و احکام الهی قرار داده است. لذا اسلام جنگ را در موارد دفاع از جان و جنگ با شورشیان علیه حکومت اسلامی، تجویز نموده است.

در شارع مقدس گستره دفاع مشروع محدود به موارد چهارگانه ذیل می باشد:
دفاع از اسلام در مقابل فتنه گری دشمنان،
دفاع از اتباع دولت اسلامی و مستامنین،
دفاع از دارالاسلام و کیان اسلامی،
دفاع از بلاد اسلامی.

یکی از وسایل غیر حقوقی حل اختلافات میان کشورها توسل به زور است. سابقا جنگ به عنوان وسیله ای ممتاز برای حل و فصل مناقشات بین المللی به شمار می رفت ولی در حال حاضر با توجه به تغییر اوضاع و شرایط استفاده از جنگ، برای فیصله اختلافات میان کشورها به موجب میثاق بریان کلوک مورخ 1928 نامشروع و غیر قانونی اعلام شده است.

بند «م» ماده 12 منشور سازمان ملل متحد هم کاربرد جنگ را ممنوع نموده و در نتیجه استفاده از این ابزار برای حل و فصل کشمکش های بین المللی به طور رسمی و برای همیشه از حقوق بین الملل موضوعه حذف گردیده است. ولی علاوه بر موارد توسل مشروع به زور از طرق مسلحانه، در حقوق بین الملل راه های دیگری وجود دارد که کشورها در مناسبات متقابل خود می توانند از آن ها استفاده کرده و کشورهای ناقض مقررات بین المللی را به رعایت تعهدات خود وادار نمایند.