کتاب مدل های میان رشته ای در علوم سیاسی

کتاب مدل های میان رشته ای در علوم سیاسی اثر ژاک آتالی، نمونه ای از آثاری است که به تعاملات میان رشته ای علم توجه نموده است؛ بخصوص مناسبات علم سیاست و جامعه شناسی با قلمرو ریاضی و اقتصاد که با هدف درهم شکستن مرزهای علمی است.

از مشخصه های روش شناختی تفکر علمی در دهه های اخیر، گرایش متخصصان و دانشمندان به تعاملات بین رشته ای و بین علوم است. الحاق و انضمام مفاهیم و نظریات با همدیگر، و تبیین حقایق را با الهام از اصول و دیدگاه هایی خارج از حیطه رشته مربوطه، توجه محققان را برانگیخته است. بطور مشخص می توان به ظهور مدل های ریاضی و غیر ریاضی اشاره کرد؛ مدل های مفهومی از قبیل نظریه سیستم، نظریه سیبرنتیک، هیوریستیک، و مدل های ریاضی مثل تئوری بازی ها و تئوری تصمیم، و غیره.

محور اصلی کتاب مدل های میان رشته ای در علوم سیاسی (Les modèles politiques)، دو مدل یا نظریه ریاضی است که اکنون دیگر مقبولیتی بی چون و چرا و فرارشته ای دارند. این مدل ها به منزله ابزارهایی میدانی و ما بعد تجربه (a posteriori) هستند، که در غیاب استدلالات کافی می تواند برای تبیین ساز و کارهای سیاسی مفید باشد: نظریه تصمیم و نظریه بازی.

چنین مدل هایی نه برای توجیه نظام های فکری و سیاسی بلکه برای توضیح چگونگی تحقق رفتارهای دسته جمعی سیاسی است. ژاک آتالی (Jacques Attali) می گوید هیچ کدام از ساز و کارهای دمکراتیک کاملاً با عقل حسابگر (rational) جور در نمی آید. لیکن با استفاده از این مدل ها می توان تنیدگی رفتارها را متناسب با فضاهای عملی ترسیم کرد. در حین بحث، گاهی از جزییات ریاضی مانند اصل حجره ها، اصل هسته ها، بحث تحلیل عوامل، و... سخن به میان آمده است.

اما موضوع اصلی کتاب همچنان علم سیاست در چارچوب الگوهایی با ماهیت دوگانه اقتصادی ریاضیاتی است. در واقع، تلاش اصلی ژاک آتالی بر تبلیغ و ترویج روش های موسوم به «بینارشته ای» و «میان رشته ای» متمرکز است. نویسنده نه تنها مکرراً بر لزوم بهره گیری علم سیاست از علم اقتصاد و ریاضیات تأکید می ورزد، بلکه در خلال متن نیز اصطلاحاتی چون همسانی، همریختی، نظم (چینش یا ترتیبات)، پیچیدگی، آشوب، مدل، سیستم، نوپیدایی، حالت بازی گونه، و ... را فراوان تکرار می کند.

این ها تماماً مفاهیمی است که زمینه ساز ایجاد زبان مشترک بین علوم و رشته ها و نهایتاً ظهور رویکرد میان رشته ای و نگرش کل گرایانه در تحلیل علمی مسائل و موضوعات علوم انسانی گردیده اند.