در این مقاله با تعدادی از کتابهایی آشنا میشویم که زندگی کودکان فلسطینی و مفهوم مقاومت را برای خردسالان و کودکان به شکلی قابلفهم روایت میکنند. کتاب کودک با موضوع فلسطین در قالب های الکترونیک و چاپی در فراکتاب عرضه شده است.
معرفی کتاب کودک با موضوع فلسطین
قصههایی برای همدلی
مدتهاست که کودکان فلسطینی در سایهی جنگ و ناامنی، آرزوهای خود را به فراموشی سپردهاند. آیا همدلی صرفاً به صورت کلامی کافی است، وقتی جنایاتی علیه آنها رخ میدهد؟
ادبیات کودک و نوجوان میتواند پلی میان کودکان ایرانی و فلسطینی ایجاد کند و همبستگی را نه فقط به شکل یک احساس، بلکه به صورت تجربه و شناخت ملموس به آنها بیاموزد. اهمیت این موضوع در حال حاضر بیش از هر زمان دیگری احساس میشود، چرا که تولید کتابهای کودک و نوجوان با محوریت کودکان فلسطینی و مقاومت، میتواند هم دنیای شیرین دوستی و همدلی را به تصویر بکشد و هم واقعیتهای تلخ و دشواری را که کودکان همنسل ما در نقاط دیگر جهان با آن روبهرو هستند، منتقل کند. کودکان فلسطینی با وجود همهی سختیها، نماد شجاعت، مقاومت و امید هستند و روایت داستانهای آنها به کودکان ایرانی میآموزد که همواره برای عدالت و آزادی بایستند و مبارزه کنند. کودکانی که شاید حالا زنده نباشند و آرزوهایشان در میان حملهها و جنگهای ناگهانی گم شده باشد.
در ادامه با تعدادی از کتابهایی آشنا میشویم که زندگی کودکان فلسطینی و مفهوم مقاومت را برای خردسالان و کودکان به شکلی قابلفهم روایت میکنند.
کتاب باغ من در بام غزه
باغ من در بام غزه، در دل نوار غزه، جایی که صدای پهپادها سایه بر کودکی انداخته، دختربچهای کوچک سعی میکند برادرش عصام را از خطر دور نگه دارد. او میان آوای تهدید و ترس، از پدرشان میگوید. مردی کشاورز و سختکوش که روزی در مزرعهای سرسبز در نزدیکی «امالناصر» زندگی میکرد. وقتی دیوارهای اشغالگران آن مزرعه را از آنان گرفت، پدر ناامید نشد؛ باغی تازه بر پشتبام خانه ساخت تا زندگی، امید و مقاومت را در دل محاصره زنده نگه دارد. حالا دخترک، در میان صدای پهپادها، از باغ پدر میگوید؛ از دانههایی که روی بام سبز میشوند و از روزی که برادرش هم بیاموزد چگونه زندگی را از خاک اندک و امید فراوان برویاند.
کتاب «باغ من در بام غزه» اثر سارا موسی با ترجمه حسن صادقی منتشر شده است. داستان به صورت مناسب برای کودکان ۴ تا ۸ سال و با زبانی ایمن بیان شده است. همچنین به صورت دو زبان فارسی و انگلیسی منتشر شده است تا به تقویت مهارت خواندن زبانآموزان کمک کند.
باغ من در بام غزه
کتاب پرستوهای غزه
پرستوهای غزه، یکی از آثار سیدمحمد مهاجرانی است که داستان درد و رنج کودکان غزه را با زبانی زیبا و شاعرانه برای کودکان ایرانی بازگو میکند. این اثر با تصویرگری رنگآمیزی شده و امیدبخش، داستان پرستوهایی مهاجر را روایت میکند که با دیدن مصائب کودکان فلسطینی، تصمیم میگیرند به دیگر نقاط جهان سفر کنند و مردم دنیا را از درد و رنج آنان آگاه سازند.
مهاجرانی در کتاب پرستوهای غزه تلاش میکند نشان دهد که مسائل فلسطین یک پدیده جهانی است. هرچند این اتفاقات در کنار دریای مدیترانه رخ داده، پرستوهای ساحل این دریا شاهد مشکلات کودکان غزه هستند و میخواهند پیام آنان را به تمام جهان برسانند. هنگامی که پرستوهای سیاه به نقاط مختلف جهان سفر میکنند، درمییابند که مردم دنیا از مشکلات غزه باخبر هستند و این پیام، امید و دلگرمی را به کودکان فلسطینی بازمیگرداند. آنها تنها نیستند و قلبهای مردم جهان برایشان میتپد.
در کنار پرستوهای سیاه، لکلکهای سفید و طوطیهای سبز نیز در آسمان فلسطین به پرواز درمیآیند و هنگامی که کودکان با گل و بادکنکهای قرمز به استقبال این پرندگان مهاجر میروند، تصویری زیبا از پرچم سهرنگ فلسطین در آسمان و زمین شکل میگیرد و مژده آزادی این سرزمین را با خود به همراه میآورد.
پرستوهای غزه
کتاب هندوانههای یواشکی
یکی دیگر از کتاب کودک با موضوع فلسطین، کتاب هندوانههای یواشکی، داستانی تصویری و نمادین است که پیامآور امید، مقاومت و ارزشهای جمعی میباشد. داستان در شهری رخ میدهد که پر از هندوانههای شیرین و سبز است و مردم هر عصر کنار هم مینشینند و با برشهای قرمز، سیاه و سفید شادی را تقسیم میکنند.
اما زمانی که زورگویی به نام حادید با سربازانش وارد شهر میشود و باغچهها را تخریب میکند، رنگهای شهر به آبی غریبهی بلوبری تبدیل میشوند. در این میان، داستان تلاش میکند نمادهای مقاومت و شادی جمعی را از طریق هندوانهها بازتاب دهد؛ میوهای که رنگهایش پرچم فلسطین را تداعی میکند.
روایت کتاب ساده و صمیمی است تا برای کودکان قابلفهم باشد، اما لایههای عمیق آن مخاطب بزرگسال را نیز درگیر میکند. تصویرگری کوثر رضایی با رنگهای زنده و جزئیات دقیق، هر صفحه را به یک اثر هنری تبدیل کرده و به داستان زندگی و روح میبخشد.
هندوانه های یواشکی
کتاب سرسره درختی
سرسره درختی، داستانی شاد، پرانرژی و الهامبخش از زندگی یک درخت زیتون است؛ درختی که با روایت گذشتهی خود، به کودکان میآموزد چگونه ریشهها، استقامت و پشتکار میتوانند سبب رشد، پایداری و شکوفایی شوند.
داستان از زمانی آغاز میشود که راوی، تنها نهالی کوچک در دشتی وسیع است. او در کنار گیاهان دیگر زندگی آرامی دارد تا اینکه روزی طوفانی سهمگین از راه میرسد. طوفان میخواهد همهچیز را نابود کند، اما نهال کوچک مقاومت میکند. هرچه باد خشمگینتر میوزد، او محکمتر میایستد و سرانجام از دل آن سختیها، قویتر از همیشه بیرون میآید. سالها میگذرد و آن نهال کوچک اکنون به درخت زیتونی تنومند و مهربان تبدیل شده است. درختی که شاخههایش پناهگاه و بازیگاه جانوران جنگل است و سرسرهای دوستداشتنی برای بچهها شده است.
اثر فاطمه مقدسزاده کرمانی با تصویرگری رنگارنگ و هنرمندانهی حکیمه شریفی، فضایی شاد و دلنشین میآفریند. گفتوگوهای صمیمی میان حیوانات و درخت، طنز لطیف و پیامهای عمیق امید، اتحاد و مقاومت را در دل خود جای دادهاند. «سرسره درختی» علاوه بر سرگرمی، به کودکان کمک میکند معنای ایستادگی در برابر سختیها را درک کنند. بیاموزند که ریشههای قوی، انسان را در برابر طوفانهای زندگی نگه میدارند.
سرسره درختی
کتاب نرمو کند و کند و کند
نرمو کند و کند و کند، داستانی لطیف، پرمعنا و سرشار از امید است. قصه از زندگی یک کرم کوچک و مهربان به نام نرمو آغاز میشود؛ کرمی که عاشق ساخت تونلهای کوچک زیرزمینی است. نرمو با کنجکاوی و شجاعت، تونل خود را ادامه میدهد تا جایی که ناگهان به تونلی بسیار بزرگ میرسد. تونلی که مسیر حیاتی رزمندگان غزه برای رساندن غذا، دارو و امید به مردم تحت محاصره است.
زهره صلاحی با زبانی ساده و شیرین، مفاهیمی عمیق چون همکاری، مقاومت و شجاعت را در قالب داستانی کودکانه و ملموس بیان میکند. گفتوگوهای طبیعی، شخصیتهای دوستداشتنی (مثل موشموشی) و فضای مهربان داستان، به جذابیت آن افزودهاند. تصویرگری رنگی و پرجزئیات الهام ارکیا نیز با رنگهای زنده و چهرههای پرحس، کودکان را به دل دنیای نرمو میبرد و تخیلشان را به پرواز درمیآورد.
«نرمو کند و کند و کند» در بیستوسومین دوره جایزه قلم زرین در بخش داستان کودک و نوجوان به عنوان نامزد معرفی شده است.
نرمو کند و کند و کند
کتاب مسابقه موشک ها
مسابقهی موشکها، نوشتهی مرضیه سیددخت دهبار، داستانی کوتاه، پرتحرک و تأثیرگذار است که در دل روزهای پرآشوب فلسطین جریان دارد. قصه از نگاه عماد، پسر کوچکی آغاز میشود که پدرش برای دفاع از وطن به میدان نبرد رفته است. او و دوستانش با خیالپردازی و خلاقیت، مسابقهای از موشکهای کاغذی راه میاندازند. بازیای کودکانه که در در دل خود پیام ایستادگی، امید و آرزوی آزادی را پنهان کرده است.
تصویرگریهای زنده و پرجزئیات زهره طباطبایی با رنگهای درخشان و چهرههای پرحس، حس دوگانهی کودکی و مقاومت را به زیبایی در هم میآمیزند. این کتاب با نگاهی انسانی و صادقانه، ضمن بازتاب واقعیتهای تلخ جنگ و ظلم، به مخاطب خردسال یادآوری میکند که حتی در سختترین شرایط، امید و اراده میتوانند نجاتبخش باشند.
مسابقه ی موشک ها
کتاب فلو
فِلو، نوشتهی سیدعلی مرتضویدرچه با تصویرگری رنگارنگ و خیالانگیز زهرا خمسه، داستانی تصویری و پرهیجان برای کودکان بالای ۹ سال است.
قصه دربارهی فِلو، مورچهای کوچک، اما شجاع است که در کنار دوستانش در برابر عنکبوتهای زورگو میایستد. فِلو با تکیه بر بزرگترین نیرویش، یعنی قدرت انتخاب، تصمیم میگیرد اجازه ندهد ترس و ناتوانی بر او غلبه کند.
روایت کتاب، سرشار از لحظههای پرهیجان و موقعیتهای اخلاقی است که ذهن و احساس کودک را درگیر میکند. ساختار انتخابمحور و تعاملی داستان، با پرسشهایی مانند «به نظر تو فِلو باید چه کار کند؟» باعث میشود کودک در جریان داستان نقش فعالی داشته باشد و مسیر ماجرا را خودش انتخاب کند. تصویرگری زنده و پرجزئیات نیز دنیای فِلو را به شکلی ملموس و خیالانگیز به نمایش میگذارد. در پایان، فِلو و دوستانش نشان میدهند که با شجاعت، همدلی و همکاری میتوان از خانه، دوست و ارزشهای خود محافظت کرد.
فلو
کتاب شاهد و شرور
یکی دیگر از کتاب کودک با موضوع فلسطین، کتاب شاهد و شرور، نوشتهی امیر گلپایگانی و منتشر شده توسط نشر جمال، اولین اثر کودک و نوجوان با موضوع عملیات وعده صادق است. این داستان تصویری، مخاطب را وارد دنیای هیجان، مقاومت و امید میکند.
قصه از دو دیدگاه روایت میشود:
• شاهد، پهپاد قهرمان ایرانی، مأموریتی بزرگ در عملیات وعده صادق دارد و هدفش نجات کودکان فلسطینی و ایجاد امنیت و شادی برای آنان است.
• شرور، موشک سیاه اسرائیلی، با هدف تخریب و آزار به سوی اهداف انسانی حرکت میکند.
ویژگی نوآورانه کتاب در ساختار دو مسیر روایت جداگانه است که در صفحات وسط به هم میرسند و شب عملیات وعده صادق و تلاقی شاهد و شرور را شکل میدهند. تجربهای متفاوت و جذاب برای کودک ایجاد میکند.
لحن کتاب ساده و صمیمی است و تصاویر رنگی و پرجزئیات، فضای داستان را زنده و ملموس کرده است. بنابراین برای گروه سنی کودک کاملاً قابل فهم است. این کتاب علاوه بر سرگرمی، پیامهای ارزشمند آموزشی نیز دارد: آموزش شجاعت، همدلی، دفاع از مظلوم و اهمیت امید در برابر سختیها. تصویرگری دقیق و روایت پرکشش، کتاب را به یک ابزار آموزشی جذاب برای والدین و مربیان تبدیل کرده است.
شاهد و شرور
کتاب بچه مرغی
بچه مرغی، داستانی هیجانانگیز و آموزنده برای کودکان بالای ۹ سال است، با روایت ساده و روان و تصویرگری رنگی و زنده که دنیای کودکانه را به خوبی به تصویر میکشد.
در دل صحرای سینا، هنگامی که خورشید غروب کرده و مردان قبیله گرد هم آمدهاند، دشمن بیرحم راه چراگاه را بسته و امیدها کمرنگ شده است. در این میان، جمال، کوچکترین پسر شیخ صَقَر، برخلاف بزرگترها سکوت را نمیپذیرد. او با قلبی پر از آرزو و شجاعت، قدم در مسیری میگذارد که هیچ کودک دیگری جرأت پیمودن آن را ندارد. جمال با جوجههایش وارد پادگان دشمن میشود و بیآنکه کسی به او شک کند، به عنوان مأمور مخفی اطلاعات حیاتی برای ارتش مصر جمعآوری میکند.
تصویرگری کتاب، فضای خشک و گرم صحرا را با نگاه کودکانه و بازی جوجهها نرم و دلنشین کرده و تجربهای شاد و هیجانانگیز برای خواننده خلق میکند. این داستان، علاوه بر سرگرمی، پیامهایی از شجاعت، هوش، پایمردی و اهمیت عملگرایی در مواجهه با مشکلات را منتقل میکند. لحن گرم و صمیمی روایت، شخصیتپردازی واقعی و رویدادهای پرکشش باعث میشود کودک یا نوجوان بتواند خود را در جای قهرمان کوچک داستان ببیند و با او همراه شود.
بچه مرغی
کتاب پاک کن جادویی
پاککن جادویی، با موضوع مقاومت مردم غزه در برابر رژیم صهیونیستی به قلم زهرا اخلاقی و تصویرگری لیلا حیدری از سوی انتشارات کتاب جمکران منتشر شده است.
داستان دربارهی پاککن و دوستان مدادرنگیاش است. قهرمانی که شاید حتی به اندازه یک بند انگشت شما باشد، اما در چند صفحه کوتاه، مفهوم مقاومت و همدلی را برای کودکان پررنگ میکند. این مفهوم به زیبایی و هنرمندانه، در تصاویر سرزنده و گرم کتاب جای گرفته است.
داستان با نقاشی نیمهتمام محمد آغاز میشود. پاککن نمیتواند دست روی دست بگذارد و شاهد محاصره مسجد توسط دشمنهای درون نقاشی باشد؛ اما کار سخت است، چون تعداد سربازان زیاد و پاککن تنها یکی است. نویسنده، دست خواننده را میگیرد و او را درون نقاشی محمد میبرد، طوری که نیمههای داستان دلمان میخواهد با چشم خود ببینیم پاککن چه میکند.
زهرا اخلاقی در این اثر نشان میدهد که دوره مستقیمگویی به کودکان به پایان رسیده و هرچه بتوانیم هنرمندانهتر با آنها ارتباط برقرار کنیم، اثرگذاری بیشتری خواهیم داشت.
کتاب قهرمانان کوچک
قهرمانان کوچک، نوشته سیدهزهرا طباطبایی داستانی کودکانه با محوریت جنگ کودکان فلسطینی و مواجهه آنها با رژیم صهیونیستی است که برای گروه سنی کودک (ب و ج) نوشته شده است. این کتاب با نثری روان و بیانی گرم، از دریچه نگاه یک کودک فلسطینی، هیبت مهیب جنگ، سختیها و آثار روانی آن را به تصویر میکشد.
در داستان، رحمان و حمود دو برادر هستند که در کنار مادر زندگی میکنند. شخصیت برادر کوچک در طول داستان شکل میگیرد؛ او با مشاهده تجربههای برادر بزرگتر، مقاوم میشود و در نهایت به راهنمای برادر بزرگتر تبدیل میشود. در طول مسیر، هر دو برادر با سختیها و چالشهای زیادی مواجه میشوند و تجربهها و درسهای زندگی را میآموزند.
داستان از زبان سوم شخص روایت میشود و با زبانی ساده و بهرهگیری از استعاره، مفاهیمی چون مرگ، شهادت و خشونت را برای کودکان قابل فهم میکند. به عنوان نمونه، شهادت مادر دو کودک داستان با زبان استعاره بیان شده و با توصیف رویدادهای جنگ غزه، اثر خشونت و پیامدهای آن در ذهن کودک منتقل میشود بدون ایجاد آسیب روانی مستقیم.
این اثر، علاوه بر روایت واقعیتهای جنگ، پیامهایی از مقاومت، شجاعت، همبستگی و اهمیت پشتکار را با زبانی کودکانه و دلنشین منتقل میکند. «قهرمانان کوچک» نمونهای ارزشمند از داستانپردازی برای کودکان و نسل آینده است. به آنها میآموزد حتی در سختترین شرایط، امید و مقاومت میتواند چراغ راه زندگی باشد.
کتاب کودک با موضوع فلسطین
آثار معرفیشده نمونهای از تلاش نویسندگان و تصویرگران برای پیوند میان نسلها و فرهنگها هستند. به ما یادآوری میکنند که هر داستان کوچک، هر صفحهی رنگی و هر قهرمان کودکانه میتواند پلی به سوی دنیایی انسانیتر و همدلتر بسازد. با خواندن و معرفی چنین کتابهایی، میتوانیم به کودکان بیاموزیم با سختیها و شجاعت همسنوسالان خود در دیگر نقاط جهان آشنا شوند. یاد بگیرند که امید و مقاومت حتی در دشوارترین شرایط میتواند چراغ راه زندگی باشد.
آیا شما دیگر کتاب کودک با موضوع فلسطین میشناسید که در این مطلب به آن اشاره نشده باشد؟
