کتاب آموزش مفاهیم دینی همگام با روانشناسی رشد pdf اثر ناصر باهنر، به بررسی چگونگی آموزش مفاهیم دینی به کودکان و نوجوانان با توجه به مراحل رشد روانشناختی آنها میپردازد. در این مطلب خلاصه کتاب آموزش مفاهیم دینی همگام با روانشناسی رشد را ارائه میدهیم.
معرفی کتاب آموزش مفاهیم دینی همگام با روانشناسی رشد
این کتاب تلاش میکند تا با در نظر گرفتن دیدگاههای روانشناسی رشد، روشهای مؤثرتری برای آموزش مفاهیم دینی ارائه دهد. کتاب که در انتشارات بینالملل به چاپ رسیده است. راهنمایی مفید برای والدین، مربیان و هر کسی است که در پی آموزش مفاهیم دینی به کودکان و نوجوانان است و میخواهد این کار را با در نظر گرفتن جنبههای روانشناختی رشد آنها انجام دهد. این کتاب در سال 76 از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به عنوان اثر منتخب پژوهش فرهنگی انتخاب شده است.
pdf کتاب آموزش مفاهیم دینی همگام با روانشناسی رشد
نسخه الکترونیک این کتاب در فراکتاب با استفاده از فایل pdf تولید و عرضه شده است و در لینک ذیل در دسترس شماست.
آموزش مفاهیم دینی همگام با روانشناسی رشد
خلاصه کتاب آموزش مفاهیم دینی همگام با روانشناسی رشد
به یقین، تعلیم و تربیت والاترین و ارزشمندترین رسالت انسان به شمار میآید. حتی برجستهترین و ارجمندترین شخصیتهای بشریت، یعنی پیامبران الهی و جانشینان بر حق آنان، برای تحقق همین هدف مقدس مبعوث شدهاند و همواره سرچشمه سعادت و رستگاری آدمی را در این عرصه جستوجو کردهاند. با این حال، پرسش بنیادینی مطرح است: چرا این سعادتمندی اصیل و پایدار تنها در قالب برنامههای تربیتی الهی محقق میگردد و انسان از ارائه تعالیم جامع و مناسب برای نیازهای حقیقی خویش ناتوان است؟ پاسخ این پرسش، نکات عمیقی را در خود نهفته دارد که این نوشتار با تمرکز ویژه بر یکی از اساسیترین آنها، کلید حل بسیاری از چالشهای کنونی در آموزش دینی را مییابد.
این کلید، شناخت ماهیت پویا و تحولپذیر حیات انسان است. اساس زندگی هر موجود زنده، از جمله انسان، بر پایه تغییر و تطور مستمر بنا نهاده شده است؛ فرآیندی که در تمام طول عمر جریان دارد. مجموعه این دگرگونیهای کمی و کیفی، چیزی نیست جز «رشد و تکامل». منظور از ابعاد کمی، دگرگونیهای ظاهری و جسمانی است، در حالی که ابعاد کیفی به تحولات عمیقتری در حوزههای گوناگون وجود انسان اشاره دارد:
•1- حوزه شناختی: شامل ادراک، تفکر و توانایی حل مسأله.
•2- حوزه اجتماعی: دربرگیرنده چگونگی روابط و تعاملات با دیگران.
•3- حوزه عاطفی: مرتبط با احساسات، هیجانات، گرایشها و نگرشها.
درک این سیر تحول کیفی و کمی در وجود انسان، همان راز ناتوانی بشر در طراحی برنامههای تربیتی مطلق و همیشگی، و در عین حال، رمز موفقیت بیبدیل برنامههای الهی است که با فطرت پویا و مراحل رشد آدمی هماهنگ است.
از آنجا که خالق انسان، آگاه به تمامی ویژگیها و سیر تکامل اوست، کاملترین برنامههای تربیتی از سوی خداوند ارائه شده است. موفقیت هر برنامه آموزشی، به ویژه در حوزه دین، مستلزم شناخت دقیق مراحل رشد مخاطبان است. متأسفانه، غفلت از روانشناسی رشد دانشآموزان، آسیبهای جدی به آموزش دینی در جامعه ما وارد کرده است. در حالی که همتوجهی پیشوایان دین به این امر در روایات مشهود است و هم امروزه پژوهشهای جهانی، شکلدهی آموزش دینی بر اساس یافتههای روانشناختی و اصلاح مستمر آن را ضروری میدانند.
تجربیات مدارس و تحقیقات، حاکی از وضعیت نامطلوب آموزش دینی و حتی گاه تأثیرات معکوس آن است. پرسشهای بنیادینی مانند شیوع فساد و بیاعتمادی در نسل جوان، ناکارآمدی کلاسهای دینی در پاسخگویی به مشکلات، دشواری معلمان در تدریس، و عقبماندگی نسبی آموزش اسلام در مقایسه با سایر ادیان، عمدتاً ریشه در عدم شناخت صحیح ویژگیها و روحیات دانشآموزان دارد. این در حالی است که پژوهش در رشد درک دینی در ایران بسیار محدود بوده و مورد اقبال محققان نبوده است. برخلاف سایر کشورها که از دههها پیش، تحقیقات گستردهای انجام دادهاند و تحولات چشمگیری در آموزش مفاهیم دینی ایجاد کردهاند. حجم کتابها و مقالات منتشرشده در دهههای اخیر، گواه اهمیت جهانی این موضوع حیاتی است.
کتاب آموزش مفاهیم دینی همگام با روانشناسی رشد، با تمرکز بر دوره حساس کودکی (۵ تا ۱۲ سال)- که کیفیت رفتار فرد حتی در سالمندی را پیشبینی میکند- در پی آن است تا تبلیغ و آموزش معارف اسلامی را بر پایه یافتههای علمی و تحقیقات معتبر مطرح سازد و گامی هرچند کوچک در خدمت به تعلیم و تربیت دینی بردارد. اهمیت بنیادین دوران کودکی موجب شده است این مرحله حیاتی، کانون مطالعات دقیق علوم مختلف قرار گیرد. یافتههای این پژوهشها همزمان دو نقش اساسی ایفا میکند: نخست، مشخص میسازد در هر مقطع سنی چه انتظاراتی از کودک معقول و طبیعی است، و دوم، راهنمای عملیِ اولیاء و مربیان برای هدایت کودکان به سوی رشد و تکاملی سالم و همسو با فطرتشان میشود.
این کتاب در پی پاسخگویی به دو پرسش کلیدی و بههمپیوسته است که پاسخ یکی، زمینهساز دیگری میباشد:
۱. سیر تحول درک دینی کودک: کودک در فرآیند رشد و تکاملِ فهم دینی خود از چه مراحلی عبور میکند و ویژگیهای شناختی، عاطفی و اجتماعیِ ممیز هر مرحله چیست؟
۲. الگوی آموزشی متناسب: با توجه به شناخت این مراحل رشد و سطح درک کودک از مفاهیم دینی در هر مرحله، آموزش این مفاهیم باید چگونه طراحی و اجرا گردد تا اثربخشی مطلوب را داشته باشد؟
کتاب آموزش مفاهیم دینی همگام با روانشناسی رشد، در پاسخ به این سوالات در 5 فصل تهیه و تنظیم شده است:
فصل نخست، رشد و تکامل کودک را از ابعاد گوناگون بررسی میکند تا شناختی جامع از ویژگیهای او فراهم آورد. این رویکرد از آنرو ضروری است که ابعاد مختلف رشد، پیوندی ناگسستنی با یکدیگر دارند. آگاهی بر این مجموعهی بههمپیوسته، پایهای انکارناپذیر برای موفقیت هر مربی در ایفای نقش تعلیم و تربیتی است.
فصل دوم به بررسی مراحل تحول درک دینی کودک و ویژگیهای شناختی هر مرحله میپردازد. هدف این است تا از یکسو پایههای تفکر دینی در سنین مختلف مشخص گردد و از سوی دیگر، دامنه درک و توانایی کودک در فهم مفاهیم مذهبی در هر دوره ترسیم شود.
فصل سوم، با تلفیق آخرین یافتههای پژوهشی داخلی و نتایج مطالعات جهانی، به ترسیم درک کودکان و نوجوانان از مفاهیم کلیدی دینی در سنین مختلف میپردازد. هدف این است که مربی، با آگاهی از این تصورات، پا به دنیای ذهنی مخاطب خود بگذارد. آموزش خویش را به سمتی سوق دهد که بهتدریج خامیهای تفکر دینی آنان را زدوده، آنان را برای دریافت سطوح عمیقترِ معارف دینی آماده سازد. بدون چنین شناختی، آموزگار درکی از برداشت واقعی دانشآموز از واژگان و مفاهیم ارائهشده نخواهد داشت. ناخواسته مرتکب اشتباهات آموزشی فاحش شده، در انتقال صحیح معارف ناتوان خواهد ماند.
فصل چهارم، بهعنوان پیشزمینه ضروری برای مباحث عملیِ آموزش معارف اسلامی در فصل پنجم، اصول و مبانی کلیدی آموزش دینی را ارائه میدهد. مفاهیم مطرح شده در این فصل، چارچوبی الزامی هستند که باید در هر شیوهی آموزش مفاهیم دینی مدنظر قرار گیرند.
فصل پنجم، بهعنوان نتیجهگیری عملی و کاربردی از مباحث فصول پیشین (بهویژه مبانی روانشناختی فصل دوم، یافتههای پژوهشی فصل سوم، و کلیات فصل چهارم)، این فصل روشهای مناسب آموزش معارف اسلامی به کودکان ۵ تا ۱۲ سال را پیشنهاد میکند. این پیشنهادات با تلفیق نظرات متخصصان و پژوهشگران داخلی، منابع علمی بینالمللی، و بررسی شیوههای نوین آموزش مفاهیم دینی تدوین شدهاند.
دکتر ناصر باهنر، مؤلف کتاب آموزش مفاهیم دینی همگام با روانشناسی رشد در تبیین این اثر اشاره کرده است که: «یکی از مهمترین پرسشهای مطرحشده در این کتاب، چگونگی درک کودکان و نوجوانان از مفاهیم دینی است که به برداشت آنها از اصول و فروع دین میپردازد. برای پاسخ به این پرسشها، مطالعات گستردهای در حوزه روانشناسی انجام دادم و در این راستا از نظریات رونالد گلدمن روانشناس آمریکایی بهره بردم. گلدمن مراحل رشد تفکر دینی را به سه مرحله «تفکر دینی شهودی» (کودکان ۷–۸ سال)، «تفکر دینی عینی» (کودکان تا ۱۳ سال) و «تفکر دینی انتزاعی» (نوجوانان ۱۴ سال به بالا) تقسیم کرده بود که البته با موافقتها و مخالفتهایی از سوی منتقدان همراه بوده است. در ایران نیز پژوهشهایی بر اساس این نظریه انجام شده که از جمله آنها تحقیق دکتر عزت خادمی (استاد دانشگاه الزهرا) است.
ایشان در پایاننامه خود دقیقاً از روشهای گلدمن استفاده کرده و پیادهسازی آن حدود ۴ سال زمان برده است. نتایج نشان میدهد مراحل رشد تفکر دینی کودکان ایرانی همسو با الگوی گلدمن است. پرسش بنیادی دیگر این کتاب، چگونگی آموزش مفاهیم اعتقادی به کودکان و نوجوانان بر اساس مراحل رشد دینی و درک آنهاست که در این بخش افزون بر روانشناسی، از دیدگاههای اسلامی مبتنی بر آیات و روایات نیز بهره گرفتهام. هدف اصلی کتاب ارائه راهکارهایی برای تبلیغ دینی متناسب با مخاطبان کودک و نوجوان بوده که ضرورتاً مرا به حوزه روانشناسی کشاند. این اثر با استقبال و نقدهای سازنده مواجه شده و بهعنوان منبعی راهگشا برای کسب اطلاعات بنیادین در این عرصه شناخته میشود.»
مطالعه کتاب آموزش مفاهیم دینی همگام با روانشناسی رشد، به مربیان و معلمان آموزش دینی، والدین علاقهمند به تربیت دینی، پژوهشگران و دانشجویان روانشناسی/تربیتی، مدیران و برنامهریزان آموزشی و… پیشنهاد میشود. این کتاب نه تنها دانش، بلکه بینش میبخشد: «تربیت دینی موفق، تربیتی است که از ذهن و قلب کودک آغاز شود، نه از متن و قاعده.»
معرفی نویسنده
دکتر ناصر باهنر (متولد زمستان ۱۳۴۵، تهران)؛ استاد دانشگاه، پژوهشگر برجسته و از اندیشمندان حوزه فرهنگ و ارتباطات در ایران هستند. ایشان نخستین فرزند خانواده و فرزند مرحوم حجتالاسلام محمدجواد باهنر (نخستوزیر اسبق جمهوری اسلامی ایران) میباشند که در هشتم شهریور ۱۳۶۰ به دست سازمان مجاهدین خلق به شهادت رسید.
تحصیلات ابتدایی خود را در دبستان علوی و مقاطع راهنمایی و متوسطه را در مجتمع نیکان به پایان رساندند. سپس وارد دانشگاه امام صادق (ع) شدند و موفق به اخذ مدرک کارشناسی ارشد پیوسته معارف اسلامی و تبلیغ از این دانشگاه گردیدند. دکتر باهنر نقشی محوری در تأسیس رشته نوپای فرهنگ و ارتباطات در دانشگاه امام صادق (ع) داشتند. ایشان با همت جمعی از همدورانها و مساعدت آیتالله مهدوی کنی، بنیان این رشته را گذاردند و خود از نخستین دانشجویان دکتری فرهنگ و ارتباطات در کشور شدند. سرانجام در سال ۱۳۸۱ موفق به اخذ این مدرک شدند.
پس از دکتر غلامعلی حداد عادل، دومین رئیس دانشکده معارف اسلامی، فرهنگ و ارتباطات دانشگاه امام صادق (ع) بودند. هماکنون دانشیار دانشگاه امام صادق (ع) بوده و به عنوان پژوهشگری اثرگذار در عرصه ارتباطات ایران شناخته میشوند.
از تألیفات وی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
راهنماي آموزشي ديني در دوره ابتدايي (ويژه تربيت معلم)
آموزش مفاهيم ديني همگام با روانشناسي رشد (۲۴ بار تجدید چاپ)
كتاب ديني مبنا براي خارج از كشور
شناخت ارتباطات جمعي
کتابهاي درسي ديني دورة ابتدایی
رسانهها و دين: از رسانههاي سنتي تا تلويزيون
گذرگاههاي تبليغات بازرگاني
الگوي هنجاري رسانه ملي ازديدگاه رهبران جمهوري اسلامي
دین ، کودک و رسانه
گفتارهايي در فرهنگ وارتباطات اسلامي (جلد ۱-۳)
