کتاب مدیریت بحران

مفاهیم، الگوها و شیوه های برنامه ریزی در بحران های طبیعی

امتیاز
5 / 0.0
نظر شما چیست؟

معرفی کتاب مدیریت بحران

علی ربیعی و سمیرا سادات پورحسینی در کتاب مدیریت بحران (مفاهیم، الگوها و شیوه های برنامه ریزی در بحران های طبیعی) تلاش می کنند در آغاز به مبحث های نظری مدیریت بحران بپردازند؛ بحران را تعریف کرده و ابعاد مختلف مدیریت آن را بررسی می کنند. همچنین در فصول آخر، مسائل مربوط به مدیریت اطلاعات و مدیریت شهری هم مطرح کرده اند.

زیاد شدن شهرها در سده گذشته، پیدایش کلان شهرها و تجمع جمعیت انسانی فراوان در شهرها، مدیریت بحران ناشی از بلایای طبیعی را به یک ضرورت در مدیریت شهری نوین تبدیل کرده است. یکی از زیان های شهرنشینی نوین، روبه رو شدن فراوان انسان ها با بلایای طبیعی است؛ این وضعیت، زمینه متأثر شدن جمعیت انسانی را به طرز فراوان از پدیده های گوناگون فراهم ساخته است.

پیامدهای بحران ناشی از بلایای طبیعی، محدود به حوزه خاص خود نشده و در حیات اجتماعی، حوزه های دیگر را هم متأثر می سازد. شواهد گواه بر آن است که بحران های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در نتیجۀ بحران ناشی از بلایای طبیعی به سرعت شکل گرفته و بروز می کنند؛ حتی ناکارآمدی دولت ها پس از وقوع بحران ها، منجر به بی ثباتی دولت ها خواهد شد. از طرفی دیگر به هم ریختن وضعیت تعادل اجتماعی و ضعیف شدن کارکردهای نهادهای اجتماعی نیز از پیامدهای شناخته شدۀ بحران شمرده می شوند.

پس از بحران ها، ایجاد وضعیت خاص در جامعه و بروز رفتارها و کنش های اجتماعی گوناگون قابل مشاهده است. به نظر می رسد ضرورت برنامه ریزی جامع اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی و به خصوص برنامه ریزی های شهری نیازمند توجه مدیران بحران است. به طور کلی مدیریت بحران، بحثی میان رشته ای است و الزاما نیازمند درک مباحث جامعه شناسی، روان شناسی اجتماعی و فردی و مدیریت است و در مواردی با رشته های علوم سیاسی، حقوق، علوم اقتصادی و محیط زیست، سروکار دارد. موضوع کتاب مدیریت بحران در کنار گونه شناسی بحران، آشنایی با مفاهیم، الگوها و اصول مدیریت بحران، بررسی نقاط ضعف و نقاط قوت آن و عوامل مؤثر بر موفقیت آن است.

در حال حاضر در وضعیتی که بیشترین جمعیت جهان در مناطق شهری زندگی می کنند، وقوع حوادث طبیعی به خصوص زلزله در شهرها، به چالش عمده ای در روند توسعه پایدار تبدیل شده است. ایران از جمله کشورهایی است که از نظر وضعیت جغرافیایی و طبیعی دارای انواع بحران های طبیعی و ناخواسته است. نگاهی به تاریخ بحران های طبیعی در ایران و مطالعات در حوزه های علمی مرتبط نشان می دهد که ایران از جمله 10 کشور بلاخیز در جهان بوده و سالانه خسارت های سنگینی در اثر انواع بلایا متحمل می شود.

کشورهایی که با بحران های طبیعی مواجه هستند، مراکز مطالعاتی متعددی را با هدف مطالعه پیرامون مدیریت بحران، از پیش بینی و احتمال وقوع بحران تا شیوه های مدیریت بحران تشکیل داده و ساختارهای مناسبی را تعبیه می کنند. مطالعه پیرامون مدیریت بحران یکی از مطالعات اساسی در کشورهایی است که به نوعی با بحران های طبیعی روبه رو هستند. حتی بعضی از دانشگاه های معتبر، رشته هایی با عنوان های مدیریت بحران و با گرایش بحران های طبیعی ایجاد کرده اند.

گزیده کتاب مدیریت بحران 

در واقع مشارکت به مفهوم همکاری گروهی، به معنای دخالت دادن هر کس در هر کار نیست، بلکه شیوه ای از اداره امور است که متناسب با نیروهای جدید و قدرتمند فعال دنیای کنونی به کار گرفته می شود. مشارکت بهترین گزینه برای کسب موفقیت و افزایش کارایی بلندمدت در نهادهای انسانی است. شواهد زیادی نشان می دهد که در مدیریت بحران تشخیص نیازها و اقدامات، از طریق روش مدیریتی از بالا به پایین از موفقیت و اثربخشی کمتری برخوردار بوده است. به عبارت دیگر این روش در بررسی نیازها و اقدامات جوامعی که از نظر بحران های طبیعی آسیب پذیرند، نیاز به تجدید نظر دارد. 

منابع موجود در دستگاه های اجرایی و سازمان های مسئول بحران، در مقابل منابع مادی و انسانی موجود در جامعه و میان مردم، از ظرفیت کمتری برخوردار است. در این راستا به کارگیری یک راهبرد جدید که مستقیما مردم را در طرح ها و اقدامات مدیریت بحران درگیر کند، بسیار مهم است. مدیریت بحران های طبیعی در ذات خود متکی بر برنامه از پیش تدبیر شده و وحدت فرماندهی است؛ بنابراین زمانی که از روش پایین به بالا در بحث مدیریت بحران صحبت می کنیم، منظور ما یک رابطه تعاملی میان سازمان های دولتی و نهادهای مردمی است. در روش پایین به بالا، حتی می توان در رابطه تعاملی، بخشی از اقدامات و نیازسنجی ها را و یا در قالب یک طرح جامع، مسئولیت های اساسی را به تشکل های مردمی سازمان یافته و آموزش دیده واگذار کرد. روش تعاملی یک رابطه دوسویه است که بر اساس اعتماد متقابل استوار می شود. غالب کشورهای بلاخیز برنامه های مفصلی را برای به کارگیری و مشارکت دادن مردم در فرآیند مدیریت بحران تدارک می بینند. در زیر به برخی از فواید روش پایین به بالای تعاملی اشاره می شود:

* منابع انسانی جامعه، نیروهای بالقوه ای هستند که در جریان امدادرسانی و اقدامات حین بحران بر وسعت اقدامات افزوده و سرعت بیشتری بر عملیات امدادی و عادی سازی شرایط خواهند بخشید.

* منابع مادی موجود اعم از تجهیزات و وسایل اولیه، معمولاً تکافوی نیازهای مددجویان را نمی دهد. این منابع در میان مردم به وفور وجود دارد. مدیریت تعاملی و مشارکتی می تواند این امکانات را با سهولت بیشتری جذب کند.

* وجود تخصص های فنی و امدادی در میان مردم، در شرایط بحران، گره گشای اساسی برای مدیریت خواهد بود. در صورت سامان یافتگی مشارکت های مردمی و رابطه تعاملی، این ظرفیت ها از قبل شناسایی شده و در شرایط بحران به کار گرفته می شوند؛

* مشارکت اجتماعی و ایجاد رابطه تعاملی، سبب ایجاد ارتباطات اجتماعی گسترده و مؤثر می شود و مسائل پیرامون اقناع افکار عمومی را سهولت خواهد بخشید. در صورت افزایش مشارکت اجتماعی و روش از پایین به بالا و روش تعاملی، کارکرد شایعه به شدت کاهش خواهد یافت و اعتماد متقابل اجتماعی و نیز دولت و مردم با افزایش روبه رو خواهد شد.

صفحات کتاب :
248
کنگره :
HD49‏‫‬‭‬‮‭/ر24م4 1393
دیویی :
658/4056
کتابشناسی ملی :
3121371
شابک :
978-600-6662-68-8‬
سال نشر :
1393

کتاب های مشابه مدیریت بحران