کتاب صعود و سقوط ادبیات سیاسی در عصر بنی امیه
معرفی کتاب صعود و سقوط ادبیات سیاسی در عصر بنی امیه
کتاب صعود و سقوط ادبیات سیاسی در عصر بنی امیه نوشته دکتر مجتبی زارعی و دکتر محمد جواد گودینی است. کتاب صعود و سقوط ادبیات سیاسی در عصر بنی امیه را انتشارات معارف منتشر کرده است. ادبیات سیاسی در عصر بنی‌امیه یادگار تلاشی است که شاعران و خطیبان فرقه‌های کلامی-سیاسیِ رایج در آن روزگار برای دفاع از اندیشه‌ها، باورها و گفتمان‌های خود برجای گذاشتند و کوشیدند تا با بهره‌گیری از شعر و خطابه، اندیشه‌های سیاسی و مدیریتی خود را جاودانه کنند.
ادبیات سیاسی در تاریخ اسلام، به‌ویژه در دورهٔ خلافت بنی‌امیه از جایگاهی عظیم برخوردار بوده است و در این دوران، شاعران و خطیبان بسیاری با انگیزه‌های سیاسی به سرودن شعر و سخن‌سرایی مشغول بوده‌اند. نمایش رقابت‌ها، نزاع‌ها، ستیزه‌جویی پیروان و گرایش‌های مقدمین در اندیشه‌ها و نحله‌های گوناگونی رخ داده است که همگی برای دستیابی به خلافت با یکدیگر رقابت می‌کردند و درصدد حذف دیگران یا تبلیغ مضامین عدالت‌خواهانه و اخلاقی-تربیتی بوده‌اند.
روزگار بنی‌امیه عصر پرآشوبی بود که گروه‌ها و اندیشه‌های گوناگون همانند حزب اموی (به‌عنوان پیروان و هواداران جریان حاکم بر سرزمین‌های اسلامی)، جریان شیعی و علوی (به‌عنوان یکی از مخالفان سرسخت خلافت اموی که از پایگاه مردمی قابل‌قبولی برخوردار بود)، حزب زبیری (به‌عنوان رقیبی جدی برای خلافت بنی‌امیه) و حزب خوارج (به‌عنوان دشمنی ستیزه‌جو برای خلافت که برنامه‌ای برای ادارهٔ جامعه نداشت) در آن ظهور کردند و موجد شاعران و ادیبانی بود که در قالب این احزاب به بیان نظریات و عقاید خود می‌پرداختند و دیدگاه‌های کلامی، سیاسی و فکری‌شان را در شعرهایشان متبلور می‌نمودند.
در این کتاب به بررسی ادبیات سیاسی در عصر بنی‌امیه پرداخته شده است که خود بیانگر اعتلا و انحطاط در مفاهیم و راهبردهای مرتبط با ولایت و خلافت است. این کتاب در پنج فصل تنظیم و تقدیم شده و در ضمنِ آن، کوشش شده است تا شرایط سیاسی عصر بنی‌امیه و ویژگی‌های احزاب و گروه‌های سیاسی آن عصر بررسی شود و اشعار سروده‌شده با انگیزه‌های سیاسی نیز مورد تحلیل و واکاوی قرار گیرد.
گزیده کتاب صعود و سقوط ادبیات سیاسی در عصر بنی امیه
عصر اموی را می توان دوران درخشش ادبیات سیاسی نامید که در این روزگار ادیبان فراوانی پا به عرصۀ ظهور گذاشتند. در این میان، شاعران و خطیبانی یافت می شوند که از روند خلافت بنی امیه به دفاع بر خاسته اند و آن را حقی آسمانی برای این خاندان تلقی کرده اند. این دسته از شاعران که از حاکمیت اموی حمایت می کردند، خلافت این دودمان را سبب قوام دولت و دین توصیف می نمودند.
برخی از شاعران در دوران خلافت امویان، که از سال ۴۱ تا ۱۳۲ هجری به درازا کشیده شد، به ستایش گویی خلفا، درباریان، بزرگان و شاهزادگان اموی اقدام می کردند و در اشعاری آنان را می ستودند و خلافت را شایستۀ این خاندان می دانستند و بنی امیه را به داشتن اخلاق والا، تباری برجسته درمیانِ قریش و خصوصیاتی نظیر این ها می ستودند.
شاعران بنی امیه که تعدادشان بی شمار بوده است، با انگیزه های گوناگونی به سرودن شعر در ستایش امویان می پرداختند. برخی از شاعران به دلیل کسب ثروت و دستیابی به مال و جاه و موقعیت اجتماعی و دیگر امور مادی، زبان به مدح خلفا و صاحب منصبان اموی می گشودند.
