نگاهی تازه به جنگ و صلح

بیان خط سیر ماجراهای جنگ و صلح کاری بسیار دشوار است. این داستان در چهار جلد و یک مؤخره (تحت عنوان سخن آخر) در هزار و سیصد و سی و شش صفحه، قطع وزیری، با حروفی به حدی آزارنده ریز، به فارسی، چاپ شده است. به طوری که اگر مثلاً در قطع رقمی و با حروف معمول برخی کتاب های داستان امروزی چاپ می شد، تعداد صفحه های آن، قطعاً از سه هزار و پانصد، کمتر نمی شد. این داستان، همچنین، به گفته یکی از منتقدان، هفتصد، و به گفته دیگری، پانصد شخصیت دارد. ضمن آنکه نزدیک به پانزده سال از زندگی عده ای قابل توجه از شخصیت ها، همراه با جزئیات دو جنگ بزرگ بین المللی مربوط به قرن نوزدهم، در آن پی گرفته می شود.

مجموعه این عوامل، سبب می شود که بیان فشرده ای گویا و کامل از قصه آن، در چند صفحه معدود، کاری مشکل شود. با این همه، از آنجا که بیان این خلاصه، برای هرچه قابل استفاده تر شدن این نقد، به ویژه برای مخاطبانی که احتمالاً اصل داستان را نخوانده اند، لازم است، گریزی از این کار، نیست.

وقایع جنگ و صلح، بر بستر دو جنگ بزرگ بین روسیه تزاری به سر کردگی تزارالکساندر و دولت فرانسه، به رهبری ناپلئون بناپارت، و یک دوره فترت کوتاه بین این دو جنگ، جریان دارد. آغاز داستان (1805 میلادی) همزمان با جنگ اولی، و خاتمه آن، حدود هفت سال پس از جنگ دومی است. (جنگ دومی در 1813 خاتمه یافته است.)

به عبارت دیگر، کل زمان جاری در داستان، یک هشت ساله پیوسته (از 1805 تا 1813) و سپس برهه ای از سال 1820 است. یعنی فاصله زمانی بین سال های 1813 تا 1820 خالی است، و در داستان به نمایش در نمی آید. بلکه تنها عصاره وقایع رخ داده در این هفت سال، در بخش مربوط به سال 1820 ذکر می شود.