در این نوشتار، به سراغ تعدادی از رمان های توصیه شده رهبری رفتهایم؛ چه آثار ایرانی و چه رمانهای خارجی، در گروههای سنی و موضوعی مختلف. در انتهای معرفی هر کتاب، نظر یا سخن رهبر انقلاب درباره همان اثر آورده شده است. علاوه بر این کتابها، کتاب های سید علی خامنه ای – رهبر معظم انقلاب اسلامی نیز در فراکتاب در قالب های صوتی، الکترونیک و چاپی عرضه شده است.
رمان های توصیه شده رهبری
شاید برایتان پیش آمده باشد که بخواهید بدانید رهبر انقلاب چه کتابهایی میخوانند یا مطالعهی چه آثاری را به مردم پیشنهاد کردهاند. کتابهایی که از نظر ایشان میتواند بینش انسان را عمیقتر و نگاهش را روشنتر کند. این کتابها با آثار دارای تقریظ فرق دارند؛ چون در اینجا صحبت از کتابهایی است که رهبری در سخنرانیها، جلسات و گفتگوهای مختلف به آنها اشاره کرده و خواندنشان را توصیه کردهاند.
در این نوشتار، به سراغ تعدادی از رمانهای توصیهشده از سوی رهبر انقلاب رفتهایم؛ چه آثار ایرانی و چه رمانهای خارجی، در گروههای سنی و موضوعی مختلف. در انتهای معرفی هر کتاب، نظر یا سخن رهبر انقلاب درباره همان اثر آورده شده است.
رمان بینوایان
بینوایان، نوشتهی ویکتور هوگو، یکی از مهمترین آثار ادبی جهان و رمانی کلاسیک با پیامهای اجتماعی و انسانی است. داستان درباره ژان والژان، زندانی سابق، و مسیر زندگی او پس از آزادی از زندان است؛ انسانی که با سختی و ظلم روبهرو میشود، اما تلاش میکند با اخلاق و انسانیت زندگی کند. در کنار داستان شخصی ژان والژان، رمان تصویری گسترده از فقر، نابرابری و بیعدالتی در فرانسه قرن نوزدهم ارائه میدهد و مسائل اجتماعی، حقوق انسانی و امید به تغییر را بررسی میکند.
رهبر انقلاب درباره آثار ارزشمند ادبی جهان، از جمله رمانهای هوگو، تأکید کردهاند که چنین کتابهایی میتوانند اندیشه و وجدان اجتماعی انسانها را بیدار کنند و فهم عمیقتری از عدالت و اخلاق ارائه دهند:
«به نظر من بینوایان ویکتور هوگو برترین رمانی است که در طول تاریخ نوشته شده است. من همه رمانهای طول تاریخ را نخواندهام، شکی در این نیست، اما من مقدار زیادی رمان خواندهام که مربوط به حوادث قرنهای گوناگون هم هست. بعضی رمانهای خیلی قدیمی را هم خواندهام. مثلاً فرض کنید کمدی الهی را خواندهام.
امیرارسلان هم خواندهام. الف لیله و هزار و یک شب را هم خواندهام. وقتی نگاه می کنم به این رمانی که ویکتور هوگو نوشته، می بینم این چیزی است که اصلاً امکان ندارد هیچکس بتواند بهتر از این بنویسد یا نوشته باشد و معروف نباشد و مثل منی که در عالم رمان بودهام، این را ندیده باشم یا اسمش را نشنیده باشم … من میگویم بینوایان یک معجزه است در عالم رماننویسی، در عالم کتاب نویسی. واقعاً یک معجزه است … زمانی که جوان ها زیاد دور و بر من میآمدند قبل از انقلاب، بارها این را گفتهام که بروید یک دور حتماً بینوایان را بخوانید. این بینوایان کتاب جامعهشناسی است، کتاب تاریخی است، کتاب انتقادی است، کتاب الهی است، کتاب محبت و عاطفه و عشق است.»
دانلود رمان بینوانایان
بینوایان جلد 1
رمان ریشه ها
کتاب ریشه ها: حماسهی یک خانوادهی آمریکایی، نوشتهی الکس هیلی، روایت چند نسل از سیاهپوستانی است که از آفریقا به بردگی در آمریکا برده میشوند. الکس هیلی در این اثر، زندگی نیاکان خود را بازسازی کرده و تاریخ بردهداری را از دیدگاه قربانیان آن روایت میکند. او داستان را از تولد کونتا کینته در سرزمین گامبیا آغاز میکند. جوانی آزاد و مسلمان که در خانوادهای پاکسرشت و پایبند به ارزشهای اخلاقی رشد مییابد. مراسم نامگذاری کونتا، که با ذکر خداوند و احترام به بزرگتران همراه است، در همان آغاز داستان نمادی از اصالت فرهنگی و ایمان جامعهی آفریقایی به شمار میآید.
اما سرنوشت تراژیک از آنجا آغاز میشود که بازرگانان برده، کونتا را میربایند و با کشتی به آمریکا میبرند. در آنجا او به فروش میرسد و در مزرعهای به کار اجباری و بیرحمانه گمارده میشود. کونتا که تا پیش از این آزاد و شریفانه زندگی کرده بود، اکنون باید شاهد تصاحب دسترنج خود و تحقیر روزانهی انسانیت خویش باشد. او نه زبان انگلیسی میداند و نه با نظام بردهداری کنار میآید؛ با این حال، با تکیه بر ایمان، غیرت و یاد وطن، در برابر فراموشی هویت خویش مقاومت میکند.
در «ریشهها» هیلی با دقت و ظرافت ادبی، بردگی، تبعیض نژادی و محرومیت انسان از کرامت ذاتی را به تصویر میکشد و تاریخ را از زبان فراموششدگان روایت میکند. او نشان میدهد که سیاهان، برخلاف تصویر رسمی، دارای فرهنگ، ایمان و ارادهای سترگ بوده و نقش مهمی در استقلال و پیشرفت آمریکا داشتهاند.
رهبری در تاریخ ۲۹ آبان ۱۳۹۲ در دیدار با بسیجیان، ضمن اشاره به جنایات و تبعیضهای نژادی در تاریخ آمریکا، دربارهی این اثر فرمودند: «…کتاب ریشهها کتاب مغتنمی است برای نشان دادن این فجایع [آمریکا]. این را چطور میتواند انسان فراموش کند؟…»
ریشه ها
رمان خوشه های خشم
خوشههای خشم، نوشتهی جان اشتاین بک، دهه ۱۹۳۰ را روایت میکند. داستان خانوادهای کشاورز اهل اوکلاهاما به نام خانواده جودز را دنبال میکند که از خانه و مزرعه خود رانده شده و مجبور میشوند به غرب، به سرزمین موعود کالیفرنیا، مهاجرت کنند.
در طول سفر، این خانواده با واقعیتهای سخت اجتماعی آمریکا روبهرو میشود؛ جامعهای که به دو دستهی دارا و نادار تقسیم شده است. محاکمههای روزمره، مبارزه با فقر و نابرابری و برخورد با بیعدالتی، درامی انسانی و در عین حال اخلاقی و تکاندهنده ایجاد میکند. این اثر برنده جایزه ملی کتاب و جایزه پولیتزر برای داستان شده است.
حضرت آیتالله خامنهای در دیدار جمعی از اساتید دانشگاهها در ۲۹ خرداد ۱۳۹۵ و همچنین در دیدار مدیران و مسئولان مطبوعات کشور در ۱۳ اردیبهشت ۱۳۷۵ به اهمیت این کتاب اشاره کردهاند. در دیدار سال ۱۳۷۵ ایشان فرمودند:
«همین کتاب معروف خوشههای خشم اثر جان اشتاینبک یا دیگر کتابش را که الان در ذهنم نیست، بخوانید و ببینید راجع به وضع چپها و برخورد سردمداران مرکز به اصطلاح دموکراسی با آنها چه نوشته است!»
این تأکید رهبر انقلاب نشاندهندهی نگاه ویژهی ایشان به آثار ادبی است که بیعدالتی، فقر و ظلم اجتماعی را به تصویر میکشند. و میتوانند برای نسل جوان و فعالان فرهنگی و اجتماعی الهامبخش باشند.
خوشه های خشم
رمان کلبه عمو تام
کلبه عمو تام، نوشتهی هریت بیچر استو، یکی از مشهورترین آثار ضدبردهداری آمریکایی است که در سال ۱۸۵۲ منتشر شد و نقش مهمی در ایجاد زمینه برای جنگ داخلی آمریکا ایفا کرد. شخصیت اصلی داستان، عمو تام، بردهای مسن، مهربان و مؤمن به تعالیم انجیل است که زندگی و رنجهای او محور روایت سایر شخصیتها قرار دارد. این رمان واقعیت تلخ بردهداری را به تصویر میکشد و نشان میدهد که عشق مسیحی و ایمان میتواند بر ظلم و ستم و شرایط مخرب اجتماعی غلبه کند.
عمو تام از ارباب خوبش جدا میشود و از بد روزگار به مالکیت اربابی بد درمیآید. او مأمور مدیریت مزرعه پنبه میشود، اما در برابر دستور ارباب برای بهرهکشی و بدرفتاری با دیگر بردگان مقاومت میکند. به دلیل نافرمانی و پایبندی به اصول اخلاقی، بارها کتک میخورد و اهانت میبیند. با این حال، روح او از ظلم و تباهی محافظت میشود و همواره واژههای رحم، عشق و بخشایش را زمزمه میکند و همچون یک مسیحی واقعی، تقدیر خود را بدون اعتراض میپذیرد.
حضرت آیتالله خامنهای در دیدار اقشار مختلف بانوان در ۱۴ دی ۱۴۰۱ درباره اهمیت این اثر فرمودند: «شما اگر این کتاب رمان کلبه عمو تام را خوانده باشید، میبینید؛ این تقریباً مال دویست سال پیش است؛ این کلبه عمو تام، نوشتهی نزدیک دویست سال قبل [است]؛ مال همان وقتها است. آنها را تشویق میکردند، از اینجا فرار میکردند، آن طرف میبردند؛ برای چه؟ برای اینکه آزاد باشند؟ نه، برای اینکه کارگر ارزان لازم داشتند؛ کارگر ارزان! تقلّب حضرات متمدّنین غربی در مسائل گوناگون از این قبیل است.»
کلبه عمو تام
رمان آمریکایی
آمریکایی، به قلم هاوارد فاست، زندگینامه داستانی جان پیتر آلتگلد، قاضی و سیاستمدار آزاده آمریکایی را روایت میکند. داستان، تلاش او و جمعی از کارگران آمریکایی برای بهدستآوردن آزادی و عدالت در شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آمریکا در آستانه قرن بیستم را به تصویر میکشد. همچنین، مراکز آشکار و پنهان قدرت در آمریکا در این اثر با دقت و وضوح نمایش داده شده است. شخصیت اصلی، مردی خودساخته است که به بالاترین مدارج قضایی و سیاسی کشور میرسد، اما همواره در تلاش است در مسیر خدمت به مردم قدم بردارد.
رهبر انقلاب در بیانات خود در جلسه پرسش و پاسخ مدیران مسئول و سردبیران نشریات دانشجویی در ۱۴ اسفند ۱۳۷۷ و همچنین در دیدار مدیران و مسئولان مطبوعات کشور در ۱۳ اردیبهشت ۱۳۷۵، درباره این اثر فرمودند:
«کتابی هست که بعید است شما آن را مطالعه کرده باشید… این کتاب از یک رماننویس معروف آمریکایی به نام «هاوارد فاست» است… او یک رماننویس بسیار خوبی است؛ قدری هم چپ میزند؛ البته چپ بهاصطلاح آمریکاییها.»
رمان گذر از رنج ها
گذر از رنجها، اثری از الکسی تولستوی، یکی از آثار برجسته ادبیات روسیه، اولین بار در سال ۱۹۴۵ منتشر شد. داستان رمان در اوایل قرن هفدهم و دوران آشفتگیهای سیاسی و اجتماعی روسیه پس از مرگ تزار فئودور اول (سال ۱۵۹۸) میگذرد.
شخصیت اصلی، دیمیتری پوژارسکی، نجیبزاده و رهبر نظامی روس است که نقش مهمی در مبارزه با کشورهای مشترکالمنافع لهستان-لیتوانی و مقابله با دیمیتری اول دروغین ایفا میکند. فردی که ادعا میکند پسر ایوان مخوف است. داستان مسیر تلاشهای پوژارسکی برای رهبری شورشی علیه دشمنان، مقابله با خیانت و دسیسهها و دفاع از سرزمین و مردم را دنبال میکند. این رمان به دلیل ترسیم دقیق دوره تاریخی، شخصیتهای تاریخی و پرداخت به موضوعاتی مانند وفاداری، افتخار و مبارزه برای قدرت، یکی از آثار مهم و کلاسیک ادبیات روسیه محسوب میشود.
رهبر انقلاب در دیدار هنرمندان و مسئولان فرهنگی کشور در 22 تیر 1373 درباره این کتاب فرمودند:
«آلکسی تولستوی تا سال ۱۹۲۵ میلادی، ضدّانقلاب بوده است و حتّی از کشور فرار میکند و به قول آقایان، به اصطلاح به عنوان «عنصر سفید» آن روزگار، به آلمان یا فرانسه میرود. ولی پس از مدّتی که به شوروی برمیگردد، کتاب «گذر از رنجها» را مینویسد. نمیدانم این کتاب را دیدهاید یا نه؟ «گذر از رنجها» رمانی بسیار عالی در باب انقلاب سوسیالیستى شوروی است. این آدم که ابتدا ضدّ انقلاب بوده است، چنین کتابی مینویسد.»
گذر از رنج ها
رمان دنیای سوفی
دنیای سوفی، نوشتهی یوستین گردر، داستانی جذاب درباره تاریخ فلسفه است که به شکل رمان برای همه سنین، به ویژه نوجوانان، نوشته شده است. این کتاب از منظر منتقدان، اثری مفید برای آشنایی با مبانی و سیر تاریخ فلسفه به شمار میآید و بخشهایی از آن در مدارس کشورهایی چون آلمان تدریس میشود.
داستان، با دو پرسش بنیادین، اما ساده آغاز میشود: «تو که هستی؟» و «جهان از کجا میآید؟». در ابتدا، خواننده مانند شخصیت اصلی، سوفی، از دریافت نامههای مرموز حاوی این سؤالات سردرگم میشود. اما به مرور، در مسیر یادگیری و درک پیچیدهترین مفاهیم فلسفی قرار میگیرد. از طریق نامهنگاری و ملاقات سوفی با آلبرتو، خواننده با تاریخ فلسفه و تفکرات بزرگ فلاسفه آشنا میشود و به درک جامعتری از آن میرسد.
در بازدید از نمایشگاه کتاب و غرفه انتشارات هرمس در ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۸، وقتی یکی از غرفهداران اشارهای به آشنایی رهبر انقلاب با کتاب دنیای سوفی کرد، آقا فرمودند:
«بله؛ این کتاب را بچههای ما خوب است بخوانند.» این توصیه رهبر انقلاب نشاندهندهی اهمیت کتاب در تربیت فکری و آشنایی نوجوانان با فلسفه و تفکر انتقادی است و آن را به اثری مناسب برای مطالعه نسل جوان و علاقهمندان به فلسفه تبدیل میکند.
دنیای سوفی
رمان قصه های خوب برای بچه های خوب
قصههای خوب برای بچههای خوب، اثر مهدی آذریزدی، یکی از آثار ماندگار و ارزشمند ادبیات کودک و نوجوان ایران است. این مجموعه در قالب هشت جلد منتشر شده و با داستانهایی جذاب، آموزنده و سرشار از مفاهیم اخلاقی و تربیتی، جایگاه ویژهای در میان نسلهای مختلف پیدا کرده است.
در این مجموعه، آذریزدی با نثری روان و ساده، داستانهایی برگرفته از آثار بزرگ ادب فارسی همچون «کلیله و دمنه»، «مرزباننامه»، «مثنوی مولوی» و «قصههای قرآن» را برای کودکان و نوجوانان بازنویسی کرده است. کتابهای این مجموعه علاوه بر جنبهی سرگرمکننده، مملو از پندهای اخلاقی و آموزههای تربیتی هستند که به رشد فکری و معنوی کودکان کمک شایانی میکنند.
آذریزدی در این آثار با بهرهگیری از شخصیتهایی گوناگون، از حیوانات و پرندگان تا انسانهای خردمند و مذهبی، دنیایی خیالانگیز و در عین حال آموزنده را پیش روی کودکان میگشاید و مفاهیم انسانی، اخلاقی و دینی را به زبانی شیرین و دلنشین به آنان منتقل میکند.
رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با نخبگان استان یزد در ۱۵ دیماه ۱۳۸۶ دربارهی مهدی آذریزدی و اثر ارزشمند او چنین فرمودند:
«من خودم را از جهت رسیدگی به فرزندانم، بخشی مدیون این مرد و کتاب این مرد میدانم. آن وقتی که کتاب ایشان درآمد – اول هم به نظرم دو جلد، سه جلد – من رفتم تورق کردم، نگاه کردم دیدم از جهات متعددی همان چیزی است که من دنبالش میگردم. من رفتم تهیه کردم و برای فرزندانم خریدم. نه فقط فرزندان، بلکه در سطح شعاع ارتباطات فامیلی و دوستانه، هرجا دستم رسید و فرزندی داشتند که مناسب بود با این قضیه، این کتاب ایشان را معرفی میکردم. ایشان یک خلأیی را در یک برهه از زمان برای زنجیرهی طولانی فرهنگی این کشور پر کردند.»
مجموعه قصه های خوب برای بچه های خوب
رمان سرگذشت استعمار از رمان های توصیه شده رهبری
سرگذشت استعمار- مهدی میرکیایی، اثری خواندنی و آموزنده دربارهی تاریخ استعمار و چگونگی شکلگیری نظم جهانی امروز است. نویسنده با زبانی ساده و روایتی جذاب، واقعیتهای پنهان استعمار غرب را برای نوجوانان و جوانان بازگو میکند. از غارت طلای آمریکا و ثروتهای آسیا گرفته تا بردگی مردم آفریقا و تسلط اقتصادی و فرهنگی اروپا بر جهان.
این مجموعه ابتدا در ۱۵ جلد منتشر شد و هر جلد ماجرایی مستقل داشت، اما در چاپ جدید، همهی آنها در سه جلد گردآوری شدهاند. این اثر یکی از جامعترین و در عین حال قابلفهمترین منابع دربارهی استعمار برای نسل جوان است. روایتی تاریخی که هم پرماجراست و هم تلنگری برای فهم بهتر دنیای امروز.
رهبر انقلاب در 27 مهر 1401 در دیدار با نخبگان و استعدادهای برتر تحصیلی درباره این کتاب فرمودند:
«من اخیراً یک کتابی دیدم که یکی از همین نویسندگان خودمان نوشته، به نام سرگذشت استعمار. پانزده شانزده جلد کتاب است. تشریح میکند که استعمار چگونه در قارهی آمریکا و آسیا توانست ثروتها را از بین ببرد و خود ثروتمند شود. کشورهای اروپایی ثروتمند نبودند؛ اینها ثروت کشورهای دیگر را گرفتند.»
سرگذشت استعمار
رمان گوژپشت نتردام
گوژپشت نتردام، یکی از برجستهترین آثار ویکتور هوگو که در سال 1831 با محوریت کلیسای نتردام پاریس منتشر شد. شخصیت اصلی داستان، کازیمودو، مردی گوژپشت و زنگزن کلیسای نوتردام است که درگیر ماجرایی پر از عشق، حسادت و تراژدی میشود. او در مسیر زندگیاش با اِسمرالدا، دختری کولی و زیبا، روبهرو میشود.
اسمرالدا عاشق یک سرباز جوان است، بیآنکه از علاقه و حساسیت کشیش کلیسا نسبت به خود آگاه باشد. این مثلث عشقی در نهایت به انتقامی خونین و پایانی غمانگیز منجر میشود. جایی که مرگ این کولی جوان و ناپدید شدن کازیمودو، تصویر تلخی از سرنوشت انسانهای پاک در جامعهای بیرحم ترسیم میکند.
این شاهکار ادبی بارها دستمایهی اقتباسهای قرار گرفته است.
طارق متری وزیر سابق فرهنگ لبنان میگوید در سال 2010 در دیدار سعدالحریری با رهبر انقلاب، آیتالله خامنهای نگاهی به وی کرد و گفت که آیا رمان گوژپشت نوتردام را خواندهای؟ مشخص بود که سعد الحریری این رمان را نخوانده بود. سپس آیتالله خامنهای ادامه داد:
این داستان یک زن بسیار زیبا و شاید زیباترین زنهای پاریس است و طبیعی است تمام کسانی که قدرت داشتند به دنبال او بودند. اشخاص دارای نفوذ و ثروت. اسم این زن چه بود؟
طارق متری جواب داد: اسمرالدا…
آیتالله خامنهای نگاهی به من ( طارق متری) کرد و با تبسمی گفتند: آفرین، معلومه که تو وزیر فرهنگ هستی؟!
سپس رهبر ایران گفت که تمامی اشخاصی که ویژگی های این زن را در زیبایی و لطافت میدانستند خواهان سوء استفاده از وی بودند. این زن (اسمرالدا) خنجری زیبا و تیز همراه خود داشت تا در برابر سوء استفادهکنندگان از خود دفاع کند. آیتالله خامنهای ادامه دادند : آقای نخست وزیر! لبنان شبیه این زن زیباست. عروس مدیترانه است. تمامی کشورها خواهان آن هستند و اسرائیل تهدید و خطری برای آن است… اما سلاح حزبالله مانند خنجر اسمرالدا است.»
دانلود رمان گوژپشت نتردام
گوژ پشت نتردام
رمان های توصیه شده رهبری
در این نوشتار، با مرور برخی از رمانهای ایرانی و خارجی که مورد تأکید و توصیه رهبر انقلاب قرار گرفتهاند، آشنا شدیم. این آثار، از جمله «بینوایان»، «ریشهها»، «خوشههای خشم» و دیگر کتابهای معرفیشده، عموماً به مسائل عمیق انسانی، اجتماعی و تاریخی مانند عدالت، مبارزه با ظلم، استعمار و … میپردازند. نظرها و بیانات ایشان درباره هر کتاب، نشاندهنده نگاه ویژه به ادبیات به عنوان ابزاری برای افزایش آگاهی، تقویت وجدان اجتماعی و درک بهتر واقعیتهای جهان است.
کتابهای تفریظ شده رهبر
[…] با کتابهای تقریظ جدید رهبری آشنا شدید، در لینک ذیل رمان های توصیه شده رهبری و سایر آثار تقریظ شده توسط رهبر انقلاب را ملاحظه […]