در این مقاله به معرفی تعدادی کتاب نوجوان با موضوع فلسطین میپردازیم. این آثار، از زاویههای مختلف، زندگی، مقاومت و امید نوجوانان فلسطینی را روایت میکنند و هر یک با زبانی ویژه، تجربهای متفاوت و آموزنده برای مخاطبان فراهم میآورند.
معرفی کتاب نوجوان با موضوع فلسطین
در سالهای اخیر، ادبیات نوجوان با محوریت موضوعات اجتماعی و تاریخی نقش مهمی در شکلدهی به دیدگاهها و ارزشهای نسل جوان یافته است. یکی از این موضوعات، مسئله فلسطین و زندگی کودکان و نوجوانان در سرزمینهای اشغالی است. کتابهای نوجوانی که به این موضوع میپردازند، علاوه بر ارائه داستانهای جذاب و آموزنده، توانایی ایجاد همدلی و آگاهی نسبت به سختیها و مقاومت مردم فلسطین را در ذهن خوانندگان تقویت میکنند.
با توجه به اهمیت این موضوع، در ادامه به معرفی تعدادی از کتابهای نوجوان با محوریت فلسطین میپردازیم. این آثار، از زاویههای مختلف، زندگی، مقاومت و امید نوجوانان فلسطینی را روایت میکنند و هر یک با زبانی ویژه، تجربهای متفاوت و آموزنده برای مخاطبان فراهم میآورند.
فرمانده سری
کتاب فرمانده سری، اثر داستانی ویژه نوجوانان است که از نگاه دو کودک یهودی و فلسطینی، تقابل نسلهای تازه در منازعه فلسطین و اسرائیل را به تصویر میکشد. این اثر روایتی جذاب و داستانی از روزهای منتهی به عملیات «طوفان الاقصی» ارائه میدهد و نخستین کتاب روایی برای گروه سنی نوجوان است که با زبانی ساده و قابل فهم، تحولات اخیر فلسطین، بهویژه عملیات هفت اکتبر، را بازنمایی میکند.
نویسنده در قالب داستانی ماجراجویانه، مخاطب را به لایههای امنیتی، ذهنی و روانی رژیم صهیونیستی میبرد. از نظام آموزشی و تبلیغاتی اسرائیل گرفته تا ساختارهای نظامی مانند تیپ گولانی. داستان از زندگی نوجوانی یهودی به نام «مانوئل» آغاز میشود. پسری که در خانوادهای مذهبی و امنیتمحور در محلهای یهودینشین اورشلیم بزرگ شده و نگاهش به فلسطینیها زیر تأثیر تربیت پدرش ـ یکی از خاخامهای برجسته و ملیگرا ـ شکل گرفته است.
مانوئل دوست نزدیک و همسن و سالی به نام یوزف دارد. اما حقیقت این دوستی، راز پنهانی را در خود دارد: یوزف در واقع «یوسف» است، نوجوانی فلسطینی که همراه پدرش با هویتی پنهان در منطقهای یهودینشین زندگی میکند و مأموریتی فراتر از زندگی روزمره دارد. این تقابل هویتها و دوستیهای مخفی، داستانی پرهیجان و تفکربرانگیز برای نوجوانان رقم میزند…
فرمانده سری
کتاب جایی که خیابان ها نام داشت
جایی که خیابان ها نام داشت، داستانی است از رنده عبدالفتاح، نویسنده مسلمان استرالیایی، با ترجمه مجتبی ساقینی. این اثر، تقابل فلسطینیها و اسرائیلیها را به تصویر میکشد و روزگاری را روایت میکند که بسیاری از یهودیان خانوادههای خود را در اردوگاههای نازیها از دست میدهند و به امید زندگی بهتر به فلسطین اشغالی میروند. داستان، حکایت رویارویی یکی از این خانوادهها با یک خانواده فلسطینی را روایت میکند.
در مرکز داستان، حیات، دختر نوجوان فلسطینی ساکن بیتلحم، قرار دارد؛ او پشت دیوار حائل کرانهی باختری زندگی میکند و باور دارد که مشتی خاک از سرزمین اجدادی مادربزرگش در اورشلیم میتواند جان «بیبی زینب» را نجات دهد. اما فاصلهی کوتاه فیزیکی به رویایی دستنیافتنی تبدیل شده است.
حیات با همراهی دوست مسیحیاش سامی، در اقدامی شجاعانه و پرخطر، از اردوگاه آوارگان وارد منطقهای ممنوعه در سرزمین مادریاش میشود تا تنها آرزوی مادربزرگ پیرش را محقق کند. آرزویی که سالهاست از خانه و زمینهای کشاورزیشان دور ماندهاند. این داستان، روایت شجاعت، امید و پیوند نسلها در میان سختیها و محدودیتهاست.
جایی که خیابان ها نام داشت
کتاب ماهیها به دریا برمیگردند
ماهیها به دریا برمیگردند، نوشتهی مرضیه اعتمادی، توسط انتشارات شهید کاظمی منتشر شده و اثری در حوزه ادبیات داستانی و مطالعات فلسطین محسوب میشود. این کتاب که برای مخاطبان ۱۵ سال به بالا نگاشته شده، روایتی داستانی و در عین حال مستند از همسایگی یک زوج جوان ایرانی با یک خانواده فلسطینی ارائه میدهد.
داستان با شخصیت عاطفه، دختر جوان ایرانی که مادرش را در فاجعه زلزله بم از دست داده، آغاز میشود. او در خوابگاه متأهلی با خانواده ریحان، یک خانواده فلسطینی، همسایه میشود. در غیاب سهیل، همسر عاطفه که برای تحصیل به آمریکا رفته، این خانواده پناه و مرهمی برای تنهایی او میشوند. در این میان، پیوند عاطفی عمیق و صمیمی بین عاطفه و طوبی، مادر ریحان، شکل میگیرد؛ پیوندی که دروازهای برای آشنایی خواننده با فرهنگ، آداب و رسوم و تاریخ مردم فلسطین میشود.
این اثر حاصل ساعتها مصاحبه حضوری نویسنده با یک خانواده فلسطینی مقیم ایران است و با تلفیق هوشمندانه داستانپردازی و دادههای مستند، خواننده را به سفری درونی در زندگی این خانواده میبرد. نویسنده با روایتی نوآورانه، داستان اصلی را در قالب خاطرات روزانه پیش میبرد و با استفاده از شخصیتهای فرعی، به جغرافیا و تاریخ فلسطین نیز گریز میزند. این کتاب برگزیده دومین دوره جایزه جهانی ادبیات فلسطین و بیستودومین دوره جایزه ملی کتاب رشد شده است.
ماهی ها به دریا بر می گردند
پرونده زمین گیر
کتاب پرونده زمین گیر، نوشته امید نصراللهی که توسط انتشارات قندیل نور منتشر شده است. کتاب روایتی جذاب و متفاوت از دو مفهوم اساسی ارائه میدهد:
{Mآ} (نماد هویت، اسطورهها و تاریخ ایران)
و
{Sرائیل} (نماد پدیدهای به نام اسرائیل با تمام پیچیدگیهایش)
ذهن انسانها از کودکی تا بزرگسالی، تحت تأثیر انبوهی از شنیدهها، پیشداوریها و روایتهای مختلف درباره ایران و اسرائیل قرار دارد. این پیشفرضها مانند عینکی کدر، مانع دیدن رابطه واقعی بین این دو مفهوم میشود. کتاب پرونده زمینگیر برای حل این مشکل، از یک تکنیک جالب استفاده میکند:
تعلیق پیشفرضها؛ ابتدا همه دانستهها و قضاوتهای قبلی درباره «ما» و «اسرائیل» را موقتاً کنار میگذارد.
بازتعریف از پایه؛ سپس این دو مفهوم را با نامهای جدید{Mآ} و {Sرائیل} گویی برای اولین بار، بازتعریف میکند.
کشف ارتباط پنهان؛ در مرحله بعد، مانند یک کارآگاه زبردست، داستان واقعی شکلگیری، تحول و رابطه پنهان این دو را از دوران باستان تا جهان امروز بازگو میکند.
در نهایت، این کتاب با نگاهی عمیق و مستند، میکوشد به پرسشهای بنیادینی که ذهن نوجوانان را درگیر میکند، پاسخ دهد. پرسشهایی درباره چیستی «ما» و چگونگی شکلگیری هویت ایرانی، ماهیت واقعی اسرائیل، درباره واقعیت روابط ایران و اسرائیل فراتر از روایتهای رایج، و در نهایت، درباره ریشههای اصلی بحرانها و مناقشات امروز خاورمیانه.
پرونده زمین گیر
دزدان راز ایلیا
ایلیا و حیفیا 1
«ایلیا و حیفیا» نام مجموعهای از داستانهای استراتژیک و راهبردی است که به قلم حجتالاسلام محسن عباسیولدی نگاشته شده است. این مجموعه در پی آن است که نحوه تقابل جبهۀ طاغوت با جامعۀ اسلامی را در قالب داستان برای مخاطبان کودک و نوجوان تبیین کند. در این قصهها، نوجوانان میآموزند که دشمنان چگونه برای ضربهزدن به جامعۀ اسلامی برنامهریزی میکنند و مسلمانان در برابر آنها چه رفتارهای درست و نادرستی میتوانند داشته باشند.
رویدادهای داستان در دو روستا به نامهای ایلیا و حیفیا رخ میدهد (درواقع مقصود نویسنده از دو شهر ایلیا و حیفیا سرزمین فلسطین و اسرائیل است). روستای ایلیا محل زندگی مسلمانان شیعه است و مردم حیفیا یهودی هستند. رهبر مردم ایلیا آقا سیدمحمد و رهبر مردم حیفیا خاخام موشل است. تقابل فکری و رفتاری این دو جامعه، بستری برای طرح مسائل عمیق فرهنگی، اجتماعی و اعتقادی فراهم میکند.
جلد نخست این مجموعه با عنوان «دزدان راز ایلیا» به مسئلۀ نفوذ دشمن در جامعه اسلامی و اهمیت رازداری میپردازد. محور اصلی داستان، برگرفته از آیۀ ۱۱۸ سورۀ آلعمران است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لَا تَتَّخِذُوا بِطَانَةً مِّن دُونِکُمْ لَا یَأْلُونَکُمْ خَبَالًا» (اى کسانى که ایمان آوردهاید! محرم اسرارى از غیر خود، انتخاب نکنید)
این جلد به کودکان و نوجوانان میآموزد که بیاحتیاطی در اعتماد، چگونه راه نفوذ دشمن را باز میکند. در کنار این پیام، کتاب به نقش محوری رهبری در جامعه اسلامی و اهمیت آن در مقابله با دشمنان نیز تأکید دارد.
سکههای ویرانگر
ایلیا و حیفیا 2
این کتاب دومین جلد از مجموعهی ایلیا و حیفیا است که به قلم حجتالاسلام محسن عباسیولدی نوشته شده است. موضوع اصلی این جلد، ربا و آثار ویرانگر آن در جامعه اسلامی است. نویسنده در قالب داستانی پرکشش و هیجانی، به کودکان و نوجوانان میآموزد که چگونه دشمنان اسلام از ابزار ربا برای ضربهزدن به جامعه اسلامی و فروپاشی آن از درون استفاده میکنند.
در این جلد، بار دیگر خاخام موشل، حاکم حیلهگر و قدرتطلب روستای یهودینشین حیفیا، در پی اجرای نقشهای تازه برای نابودی روستای مسلماننشین ایلیا است. او از هیچ تلاشی برای ایجاد تفرقه و فروپاشی ایلیا دریغ نمیکند.
اینبار ساسون، فردی زیرک و از نزدیکان مورد اعتماد خاخام، نقشهای جدید طراحی میکند. او از وضعیت اقتصادی ضعیف ایلیا باخبر میشود؛ سالی که محصول کشاورزی مردم کم بوده و بسیاری در تنگنای مالیاند. ساسون تصمیم میگیرد از همین نقطۀ ضعف بهره ببرد و پول و ربا را حربۀ نفوذ و انحطاط ایلیا کند.
برای اجرای نقشه، ساسون از چند جوان حیفیایی از جمله کاتریل کمک میگیرد. این جوانان با بعضی از جوانان سادهدل ایلیا چون عظیم و مجید دوستی دارند. این دو جوان ایلیایی، بهرغم هشدارها و توصیههای حکیمانۀ آقا سیدمحمد، فریب ظواهر و وعدههای دروغین حیفیاییها را میخورند و گرفتار دام ربا میشوند.
کتاب با نگاهی نمادین و استعاری، تقابل میان ایلیا و حیفیا را بازتابی از درگیری میان جبهۀ حق و باطل، یا اسرائیل و فلسطین ترسیم میکند.
سکه های ویرانگر
کتاب فلسطین سرزمین پرماجرا
یکی دیگر از کتاب نوجوان با موضوع فلسطین، کتاب فلسطین سرزمین پرماجرا، روایتی جذاب و تاریخی از سرزمین فلسطین است که تاریخ آن از ۱۲ هزار سال پیش از میلاد مسیح تا امروز را در بر میگیرد. این اثر به قلم علی شعیبی، با تمرکز بر مخاطب نوجوان، تاریخ این سرزمین را از دوران تمدن کنعانیان و پیامبران الهی تا دورههای اشغال و مقاومت در برابر ظلم، بررسی میکند.
علی شعیبی، که پیشتر نیز آثار متعددی برای نوجوانان منتشر کرده است، ابتدا با گفتوگو با نوجوانان، دغدغهها و پرسشهای آنان درباره فلسطین را شناسایی و دستهبندی کرده است. سپس با نگاهی تاریخی و عقلانی، به سؤالات ذهنی نوجوانان بدون شعارزدگی پاسخ میدهد.
یکی از محورهای اصلی کتاب، بررسی عملیات طوفانالاقصی است. نویسنده تأکید دارد که برای تحلیل یک واقعه، باید ریشههای آن را از ابتدا بررسی کرد و سپس ابعاد مختلفش را شناخت. بر همین اساس، شعیبی ابتدا سرگذشت تاریخی فلسطین را روایت میکند و سپس پاسخ میدهد که چرا فلسطینیها در هفتم اکتبر به این عملیات دست زدند. این اقدام چه تأثیری در حفظ هویت و مقاومت آنان در منطقه داشته است.
تمرکز بر پرسشها و دغدغههای نوجوانان باعث شده اثر همزمان آموزنده، جذاب و معرفتی باشد و نوجوانان را با تاریخ، مقاومت و هویت ملت فلسطین آشنا کند.
فلسطین سرزمین پرماجرا
کتاب یک تکه زمین کوچک
کتاب حاضر به قلم الیزابت لرد، یکی از نویسندگان برجسته نوجوانان در انگلیس، داستان زندگی کودکان و نوجوانان فلسطینی در سایه ترس و ستم روزمره است. این اثر، با نگاهی انسانی و صلحجو، روایتگر یکی از طولانیترین و پرآزارترین درگیریهای تاریخ جهان است.
قهرمان داستان، کریم، نوجوانی فلسطینی با آرزوهای بزرگ است که با وجود سختیها و محدودیتهای زندگی، تلاش میکند به اهدافش برسد. او عاشق فوتبال است و زمینی خالی پیدا میکند تا با دوستانش بازی کند، اما در دور بعدی حکومت نظامی، گرفتار میشود و نمیتواند به خانه برگردد.
الیزابت لرد با نثری جذاب و مهارت در روایت، صحنههایی ترسناک از زندگی روزمره کودکان در فلسطین را به تصویر میکشد و تنها گوشهای از دشواریهای این سرزمین را به خواننده نشان میدهد. داستان علاوه بر بازتاب رنجهای واقعی، تصویری انسانی و همدلانه از امید و تلاش نوجوانان ارائه میکند.
یک تکه زمین کوچک
کتاب رسته سنگ اندازان
رسته سنگاندازان، نوشتۀ علیاکبر والایی روایتگر نقش نوجوانان فلسطینی در انتفاضه و مبارزه با اشغالگران صهیونیست است. این اثر داستان زندگی پرفراز و نشیب نوجوانانی را به تصویر میکشد که دوشادوش بزرگترها مسیر مقاومت و ایستادگی را شکل میدهند.
سالهاست که مردم فلسطین با دستهای خالی در مقابل اشغالگران میایستند و سنگ تنها سلاح دفاعیشان بوده است. استفاده از سنگ، ساده و در دسترس، یکی از رایجترین اشکال مبارزه در میان مردم فلسطین بوده است، اما نوجوانان مبارز در این مسیر، هر روز خلاقیتهای تازهای به خرج میدادند و با تدابیر نوین، شکل دیگری از مبارزه با سنگ را به رخ اشغالگران میکشیدند.
در داستانهای این مجموعه، پیچیدگی و هوشمندی مبارزات نوجوانان فلسطینی به خوبی نشان داده میشود. تنوع شگردهای مبارزه، ابتکار و عزم راسخ آنان، قدرت یک ملت در مسیر ایستادگی و مقاومت را آشکار میکند و همان عاملی است که اشغالگران صهیونیست را در مواجهه با مردم فلسطین مستأصل و درمانده کرده است.
سنگ اندازان غار کبود
کتاب برگههای سفید دیوهای سیاه
برگههای سفید، دیوهای سیاه، نوشتهی حجتالاسلام سیدمحمد مهاجرانی، کتاب دیگر از کتاب نوجوان با موضوع فلسطین است. این کتاب، اثری تأثیرگذار و الهامبخش از مجموعه «قهرمان من» است که توسط انتشارات کتابک منتشر شده است.
داستان این کتاب در شهر غزه، سرزمین فلسطین میگذرد و روایتگر زندگی دختری به نام «محیا» است. محیا در پی بمبارانهای رژیم صهیونیستی مجروح میشود و به بیمارستان شفا منتقل میگردد. در حالی که در بستر بیماری است، به جای یادداشت روزانه، با نقاشیهایش به جنگ با سختیها میرود و دنیایی پر از امید و زیبایی خلق میکند. نقاشیهای او از شهر غزه، شهر جهاد و پایداری، نمادی از مقاومت و امید در برابر ظلم و ویرانی است.
این کتاب بهخوبی نشان میدهد که چگونه هنر میتواند به سلاحی برای مقاومت و ابراز حقیقت تبدیل شود. تصاویر کتاب بهگونهای طراحی شدهاند که جذابیت بیشتری برای نوجوانان ایجاد میکنند و داستان را بهخوبی تکمیل میکنند.
برگه های سفید دیوهای سیاه
کتاب نوجوان با موضوع فلسطین
خواندن این کتابها، تنها آشنایی با سرگذشت مردمی مقاوم نیست؛ بلکه تجربهای عمیق از درک، انسانیت و آزادی است. اگر میخواهیم نسل امروز، جهان را بهتر بفهمد و برای ساخت آیندهای روشنتر تلاش کند، باید اجازه دهیم صدای کودکان و نوجوانان فلسطینی از دل این صفحات شنیده شود.
این کتابها منتظرند تا خوانده شوند؛ تا حقیقتی فراتر از تیترها و خبرها را به ما نشان دهند، حقیقتی که تنها در کلمات زادهی درد و امید میتوان یافت.
اگر شما کتاب نوجوان با موضوع فلسطین میشناسید که در این مطلب معرفی نشده است، خوشحال خواهیم شد آن را معرفی کنید.
