اگر روانشناسی فرهنگ و روح انتقادی طنزآمیز خاّص ایرانی را بدانیم و تاریخ این مرز و بو م و سرگذشت ملّتی مسلمان و معنی یاب را در طول ادواری که بر او گذشته، از نزدیک بررسی کنیم، می بینیم که این قوم در عین داشتن اندیشه ای نقاّد، نگاهی موشکاف و دلی شاعر مسلک و روحی لطیف و شوخ طبع، چگونه در رهگذر تاریخش در حال مبارزه بوده است، آنگاه پی به رمز لطیفه سازی و ظریفه پردازی و نکته سنجی های زیرکانه و کنایه و ایهام و مجاز می بریم و این نثر قدیمی چقدر شکر ریزان است.