کتاب مفهوم‌یابی بحران در قرآن و نسبت آن با سنت‌های الهی به قلم حسین ظفری و رضا رهنما در انتشارات دانشگاه جامع امام حسین (ع) منتشر شده است. این کتاب می‌کوشد با دستیابی به یک فرضیه، آیات قرآن کریم و روایات اهل‌بیت علیهم‌السلام را با محوریت آن فرضیه بازآرایی کرده و با تکیه بر نظر مفسران، تحلیل دقیق از معادل قرآنی پدیده‌ بحران و اوصاف آن را ارائه کند.

امروز حوادث و اتفاقات ناگوار در قالب یک مفهوم جامع به نام «بحران» قرار گرفته و مدیران در تلاشند تا با استفاده از دانش، تجربه و ابتکارات متخصصان به مدیریت و مقابله با آن بپردازند، بنابراین تحقق مدیریت مطلوب شرایط بحرانی، نیازمند فهم درست از مفهوم بحران و درک دقیق از تعریف آن است که کتاب مفهوم‌یابی بحران در قرآن و نسبت آن با سنت‌های الهی در همین راستا تدوین شده است. در کتاب مذکور؛ نگارندگان به دنبال ایجاد مفهومی جدید و قرآنی برای بحران نبوده، بلکه تلاش کردند الگو و قالبی اسلامی برای مصادیق بحران کشف کنند تا در سایه این الگو امر مدیریت بحران به صورت دقیق‌تری درک شود. به همین دلیل، کتاب حاضر با روش اجتهادی و با نگاهی توصیفی - تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و تکیه بر آیات قرآن، روایات اهل بیت علیهم‌السلام و نظرات مفسرین به پرسش‌های مطرح شده پاسخ می‌گوید. در این روش تلاش می‌شود بر اساس آنچه پیش از این از نتایج تحقیقات پیشینه به دست آمد، پیمایشی دقیق در آیات قرآن کریم صورت گرفته و مفاهیم مرتبط با موضوع بحران و مصادیق آن مفاهیم گردآوری شود. پس از این مرحله، تلاش شده است با دستیابی به یک فرضیه، آیات قرآن کریم و روایات اهل‌بیت علیهم‌السلام را با محوریت آن فرضیه بازآرایی کرده و با تکیه بر نظر مفسران، تحلیل دقیق از معادل قرآنی پدیده‌ بحران و اوصاف آن ارائه شود.

در گفتار اول این کتاب تعاریف و ابعاد مختلف بحران در ادبیات مرسوم آورده شده است و تلاش کرده تا به جمع بندی مشخصی در این خصوص برسد. در این فصل رویکردهای مختلف تحلیلی و تعاملی در خصوص بحران آمده است. همچنین در این فصل مباحثی در خصوص نقش پارامترهای مختلف در شکل‌گیری بحران آورده شده است که مخاطب را به منطق مشخص در خصوص تعاریف مختلف بحران می‌رساند.

آنچه که مسلم است، دقیقترین و نابترین مفاهیم مرتبط با بحران را می‌توان از منبع غنی قرآن احصاء و استخراج کرد. بر این اساس رسالت اصلی این پژوهش ارائه مختصاتی قرآنی از مصادیق بحران است. بر این اساس و برای دستیابی به هدف اصلی پژوهش در گفتار دوم کتاب، «مصادیق بحران» مورد توجه قرار گرفته و سپس با تکیه بر واژگانی از قرآن کریم که در مقام اشاره به مصادیق بحران استعمال شده‌اند، اصول بنیادین مفهوم بحران استخراج شده است؛ بر این اساس می‌توان گفت اولین نوآوری در این پژوهش، برجسته‌سازی نزدیک‌ترین واژه‌ای است که در ادبیات دینی، در مقام اشاره به مصادیق بحران مورد استعمال قرار گرفته است. سپس بر اساس آیات و روایاتی که این واژه در آنان استعمال شده، چارچوب قرآنی بحران به دست آمده است.

در نهایت یک جمع‌بندی از کل کتاب ارائه کرده است. ابتدای این فصل و پیش از جمع‌بندی، ابتدا مستندات اصلی را در کنار هم آورده تا هم نگاهی کلی از آنچه تاکنون گفته شده است به دست آید و هم راه را برای سایر پژوهش‌ها هموار شده تا پژوهشگران بعدی مسیر خود را بهتر طی کنند. نوآوری کتاب و اصلی‌ترین جنبه ضرورت وجود متن حاضر، تلاش برای کشف قالبی اسلامی برای مصادیق بحران و تلاش در جهت ترسیم مختصات پدیده‌های بحرانی در تعالیم وحیانی است. به نظر می‌رسد بازسازی مفهوم بحران در سایه آیات و روایات اسلامی و توجه به سنت‌های الهی، روشی متفاوت را در مقام مدیریت مصادیق بحران پیش روی مدیران قرار می‌دهد.

گزیده کتاب مفهوم‌یابی بحران در قرآن و نسبت آن با سنت‌های الهی

همان‌طور که پیش از این بیان شد، از نگاه برخی رسانه‌ها تأثیر بسیاری در کشف و حتی وقوع پدیده‌های بحرانی دارند. در حقیقت رسانه‌ها هستند که با تمرکز توجه خود به یک پدیده‌ی ظاهرا بحرانی آن را بحرانی نشان می‌دهند؛ اگر این سخن صحیح باشد، در این صورت نوع رویکرد و استراتژی آنها در برابر یک بحران، تنظیم‌کننده رویکرد دیگران به آن بحران نیز است، زیرا مواجهه اولیه با پدیده‌های بحرانی عموما از طریق رسانه‌ها صورت می‌پذیرد و بی‌تردید تولید و انتشار اخبار در بحران، متأثر از نوع نگاه دست اندرکاران رسانه و راهبردها و رویکردشان به آن است. به عنوان مثال اگر رویکرد رسانه به مقوله بحران سنتی و منفی و نیز استراتژی آنان انفعالی باشد، به بحران و نیاز مخاطبان در این زمینه بی‌توجه بوده و متأثر از همین استراتژی و رویکرد جهت‌گیری رسانه نیز حمایتی خواهد بود. برعکس اگر رویکردها به بحران تعاملی و موافقت با بحران باشد، استراتژی رسانه مثبت و فرصت‌طلبانه و جهت‌گیری آن مستقل و انتقادی خواهد بود و رسانه سعی خواهد کرد ابعاد و زوایای مختلف بحران را پوشش دهد و از رسانه‌های رقیب نیز در این زمینه پیشی گیرد. همچنین اگر رویکرد رسانه به بحران از نوع قانون طبیعی باشد، نوع عمل رسانه در بحرانها واکنشی خواهد بود. بنابراین نوع رویکرد و استراتژی جهت‌گیری رسانه و چگونگی پوشش خبری بحران را تعیین می‌کند و چگونگی پوشش خبری بحران نیز بر مواجهه مدیران با بحران و روند آتی پدیده‌ی بحرانی و خسارت‌های ناشی از آن تأثیر غیرقابل انکاری دارد.