کتاب صوتی کودتا

 معرفی کتاب کودتا

کتاب صوتی کودتا توسط «یرواند آبراهامیان» نوشته شده است. چیزی که بیش ‌از پیش موجب جذابیت و خواندنی‌تر شدن کتاب صوتی کودتا شده است، اشاره به دو موضوع چالش‌برانگیز به شرح زیر است: اولا اشاره به این باور متعارف که بریتانیا با حسن‌نیت وارد مذاکره شد، از طرفی ایالت متحده تلاشی شایسته برای ایفای نقش واسطه درستکار صورت داد و علت شکست مصدق در دستیابی به مصالحه هم سرسختی او بوده که ریشه‌اش همواره در «سرشت روان‌شناسانه» و شیعی او جستجو شده است. دوما به پرسش کشیدن این باور متعارف که حاکی از قرار دادن بی‌ بروبرگرد و یکپارچه کودتا در چارچوب جنگ سرد، یعنی در ستیز بین شرق و غرب، بین اتحاد شوروی و آمریکا، است. این کتاب از چهارفصل مجزا تحت عناوین ملی شدن صنعت نفت، مذاکرات ایران و انگلیس، کودتا و میراث، تشکیل شده است. اگر شما نیز از آن دسته از علاقه‌مندان کتاب‌های تاریخی هستید، کتاب صوتی کودتا را از دست ندهید. نویسنده در کتاب صوتی کودتا سعی دارد تا جایگاه کودتا را درون مناقشه‌ای که بر سر نفت بوده است، بین جهان سوم و جهان اول پیدا کند. به عبارتی آبراهامیان با بهره‌مندی از تازه‌ترین اسناد موجود در خصوص کودتا، به تحلیل و بررسی تاثیر کودتای 28 مرداد بر روی روابط بین ایران و آمریکا پرداخته است.

کودتای 28 مرداد سال 1332 از جمله چالش‌برانگیزترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران شناخته می‌شود. این کودتا با برنامه‌ریزی و پشتیبانی سازمان اطلاعات مخفی بریتانیا، آژانس اطلاعات مرکزی آمریکا و همچنین ارتش شاهنشاهی ایران شکل گرفت. در آن زمان دولت مصدق به دنبال در اختیار گرفتن منابع نفتی کشور بود و برای دستیابی به آن، حتی چالش و مقابله با دولت‌های غربی را نیز پذیرفته بود. اما در نهایت در کودتای 28 مرداد سال 1332 این دولت سرنگون شد.

نظر برخی از افراد سرشناس درباره کتاب کودتا:

جان لیمبرت؛ استاد مطالعات خاورمیانه درباره کتاب صوتی کودتا این‌گونه می‌گوید: این کتاب در واقع اثری است که از این استاد مسلم تاریخ انتظار می‌رفت: عالمانه، سنجیده، روشن و موجز. آبراهامیان دانش عمیق خود را بر رویدادهایی متمرکز می‌کند که تا به امروز همچنان بر ذهنیت ایرانیان نسبت به خود و همچنین بقیه‌ی نقاط جهان سایه افکنده است.

رشید خالدی؛ استاد دانشگاه کلمبیا درباره‌ی کتاب این‌گونه گفته است: مرور تاریخی بسیار مهم از رویدادی سرنوشت‌ساز. نویسنده در این اثر به صورتی عالمانه نشان می‌دهد که کودتای ۲۸ مرداد بیش‌تر در مخالفت سرسختانه‌ی امریکا و انگلیس با کنترل منابع نفتی توسط ایران ریشه داشت تا «لجاجت» دولت ایران یا «الزامات جنگ سرد».

نوام چامسکی؛ استاد دانشگاه ام. آی. تی نیز درباره کتاب صوتی کودتا این‌گونه گفته است: کودتای آمریکایی ـ انگلیسی سال ۱۳۳۲، رویدادی اساسی در تاریخ ایران مدرن است... این بررسی تازه به همراه درکی عمیق و پژوهشی بی‌نقص، به شکلی مستدل نشان می‌دهد که بررسی‌های پیشین موجود چندان مطمئن نیستند.

گزیده کتاب کودتا

«کودتا سیاه‌ترین سایه خود را بر ایران انداخت و البته این سایه همیشه آشکار نبود. برخی بر این باورند که اگر مصدق سرنگون نمی‌شد، پلورالیسم سیاسی در ایران ریشه می‌گرفت و به‌تدریج به دموکراسی کامل منتهی می‌شد... به هر تقدیر ما می‌دانیم که میراث کودتا چهار پیامد قابل توجه داشت: ۱- ملی‌زدایی از صنعت نفت، ۲- نابودی مخالفان سکولار، ۳- مشروعیت‌زدایی مرگبار از نظام شاهنشاهی، ۴- تشدید طرز فکر پارانوئید (توطئه‌انگاری) غالب در سیاست ایران».

«طی سه دهه گذشته٬ ایالات‌متحده آمریکا و ایران در حلقه‌ای مرگبار گرفتار شده اند٬ به گونه‌ای که دشمنان «خونی» و حتی «ابدی» یکدیگر لقب گرفته‌اند. آمریکا مایل است ایران را به عنوان نقطه تلاقی رایش سوم و روسیه استالینی تصویر کند، نیرویی «اهریمنی» که برای صدور انقلاب به سراسر خاورمیانه نقشه می‌چیند».

«در جولای 1946٬ افزون بر 50000 تن از کارکنان ایرانی شرکت نفت انگلیس و ایران در آبادان دست از کار کشیدند و بزرگ‌ترین اعتصاب تاریخ ایران را رقم زدند. موضوع اعتصاب در ظاهر، مناقشه بین یک شرکت خارجی و کارگران آن بود؛ اما در عمل، یک جنگ قدرت اساسی در گرفته بود که هم نفت و هم تا مدتی، آینده ایران در آن دخیل بود. این اعتصاب، مبارزه برای سازمان‌دهی کارکنان شرکت نفت ایران و انگلیس را در قالب اتحادیه‌های کارگری تحت کنترل حزب توده به اوج رساند».

«روابط شرکت حتی با کارکنان بریتانیایی‌اش نیز با گرفتاری و دردسر همراه بود. در سال‌های اوج جنگ دوم جهانی، گروهی از این کارکنان بدون اجازه به بریتانیا بازگشتند، آن هم با این شکایت که شرایط کاری در ایران، «سالمت روحی» آن‌ها را به خطر انداخته است. دولت بریتانیا به فکر تعقیب قضایی آنان به اتهام تضعیف «تلاش‌های جنگی» کشور افتاد، اما از آن صرف‌نظر کرد».

«مصدق از آن هراس داشت که رقابت در مراکز شهری از کنترل خارج شود و بلوکی از محافظه‌کاران در مراکز انتخاباتی روستایی به وجود بیاید. به همین دلیل، هنگامی‌که 79 نماینده از مجموع 136 نماینده انتخاب شدند، انتخابات را متوقف کرد. این تعداد، تنها برای به حدنصاب رسیدن شمار نمایندگان کافی بود».